آيات صفت وجه

آيات صفت وجه

(آيات بيانگر صفت وجه براى خدا)

آيات صفت وجه به آياتى اشاره دارد که وصف وجه را به خداوند نسبت داده و مقصود از آن ذات خداوند يا خشنودى خداوند و مانند آن است.

واژه وجه در قرآن در معانى متعددى به کار رفته است:

1. صورت (عضو بدن) : (نساء// 43؛ بقره//144، 149، 150و 170؛ آل‌عمران/ 106و 107 و…) ؛

2. اول و ابتداى زمان: (آل‌عمران// 72) ؛

3. ثواب و خشنودي: (بقره// 272؛ انعام// 52 و…) ؛

4. طرف و جهت: (بقره// 115) ؛

5. دوستى و محبت: (يوسف// 9) ؛

6. ذات و عين: (الرحمن// 27؛ قصص// 88) .

در بسيارى از آيات قرآن وجه به خدا نسبت داده شده است که اين آيات دو قسمند:

الف: آياتى که وجه را به خداوند نسبت داده‌اند و منظور آن‌ها ذات پروردگار است؛ مانند:

1) آيه 26 و 27سوره الرحمن:((كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ) ؛ )هر چه بر [زمين] است فانى‌شونده است و ذات باشكوه و ارجمند پروردگارت باقى خواهد ماند.

2) آيه 88 سوره قصص:(()… كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ…) ؛ جز ذات او همه چيز نابودشونده است.

در جوامع‌الجامع، مجمع‌البيان، کشاف، تفسير بيضاوى و… مراد از وجه در هر دو آيه را ذات خداوند دانسته‌اند.

ب: آياتى که وجه را به خدا نسبت داده‌اند؛ ولى منظور رحمت، ثواب و خشنودى خداوند است؛ مانند:

1) آيه 22 سوره رعد:((وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ)…) ؛ و كسانى كه براى طلب خشنودى پروردگارشان شكيبايى كردند.

2) آيه 9 سوره انسان:((إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ)…) ؛ ما براى خشنودى خداست كه به شما مى‌خورانيم.

3) آيه 52 سوره انعام:((وَلاَ تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ)…) ؛ و كسانى را كه پروردگار خود را بامدادان و شامگاهان مى‌خوانند در حالى كه خشنودى او را مى‌خواهند مران.

مشبّهه با استناد به ظواهر برخى آيات مذکور مثل آيه 115 سوره بقره(()… فَأَيْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ…) ؛ گفته‌اند خداوند تبارک و تعالى نيز همانند انسان صورت دارد. بطلان اين اعتقاد، واضح است؛ زيرا وجه در برخى از آيات به معناى ذات و در آيه 115 سوره بقره به معناى جهت و طرف است؛ نه صورت خداوند.