نظريه خويش، و واضع قانونى به قانونى كه براى مردم وضع كرده است، عمل كند، عمل او حاكى است كه به فكر و گفته خود ايمان دارد، و آن را به صورت يك فرضيه و يا تئورى مطرح نكرده است.

بنابراين، نظريه يك متفكر هنگامى در افكار و ديدگاه مردم ارزش پيدا مى كند كه مبتكر آن، قبل از ديگران عمل نمايد، در غير اين صورت، هر اندازه هم، فكرْ صحيح و سالم و صد در صد مطابق واقع باشد، در اذهان عامه مردم، به صورت نظريه و فكر متزلزل و مشكوكى درمى آيد كه صحت و سقم آن معلوم نيست.

اين همان حقيقتى است كه امام صادق(عليه السلام) آن را در تفسير يكى از آيات قرآن مجيد با عبار[1]ت بسيار كوتاه و در عين حال پرمغز بيان كرده و مى فرمايد:

«العالم من صدق فعلَه قوله، ومن لم يصدق فِعله قوله فليس بعالم;[2]

دانشمند كسى است كه رفتار او گفتارش را تصديق كند، و هر كسى كه كردار او، سخن وى را تصديق نكند، و عمل او بر خلاف گفته اش باشد، عالم نخواهد بود».

ما از اين جمله پر مغز همان مطلب را مى فهميم كه در بالا توضيح داده شد; زيرا يك نظريه علمى ـ خواه مكتشف آن بر طبق آن عمل بنمايد يا ننمايد ـ هر چند در رديف دانش هاى بشرى است و موافقت و مخالفت مبتكر آن، در واقعِ آن تأثيرى ندارد; ولى در مقام اثبات و در انظار مردم ـ كه از حقيقت و چگونگى آن نظر آگاهى ندارند ـ در صورتى، رنگ علم و قيافه دانش به خود مى گيرد كه تطابق رفتار و گفتار او را، آشكارا به دست آورند. اگر رفتار مصلحى با گفتار وى تطبيق نكند آن