پيش گفتار

فلاسفه و دانشمندان بزرگ جهان، در معرفى انسان بر تفكر و انديشمند بودن وى تكيه كرده و او را با تعبير «حيوان متفكر»(ناطق) ـ كه داراى عقل و ادراك است ـ معرفى نموده اند.

چنين تعريفى، از افق ديد يك فيلسوف، بسيار صحيح و استوار است; زيرا او با فكر و انديشه انسان سر و كار دارد و مى خواهد او را از طريق دعوت به تفكر، به قوانين كلى هستى، رموز آفرينش و اسرار جهان خلقت آشنا سازد و هرگز انسان جز در سايه تقويت فكر و انديشه، به اين هدف نمى رسد.

ولى اين تعريف از ديدگاه علماى اخلاق و دست اندركاران مسائل تربيتى و كارشناسان امور پرورشى، كاملاً ناقص بوده و تعريفى جامع و واقع نما نيست; زيرا اگر چه نيمى از شخصيت انسان را فكر و انديشه و عقل و خرد، تشكيل مى دهد، نيمِ ديگر شخصيت او «غرايز» و تمايلات گوناگون است كه در عين حال سركش و «مرزنشناس» است، و براى كارشناسان امور تربيتى، موضوع غرايز گوناگون انسان، بيش از تعقل و تفكر او، مورد اهميت و شايان توجه است; زيرا آنان، رهبر غرايز و تعديل كننده تمايلات ريشه دار انسان هست.

جاى ترديد نيست كه هر فردى از افراد انسان با غرايزى مانند: «حبّ ذات»، «ميل به كمال»، «استخدام ديگران»، «علاقه به مال و مقام و جمال»، «حس ترس و انتقام» و... آفريده شده است; اين غرايز كه ضامن بقاى انسان و سرچشمه هر