3. غيبت و بدگويى پشت سر مسلمان حرام است.

از آن جا كه اصول ياد شده از مباحث اساسى اخلاق اسلامى هستند و در اصلاح اجتماع نقش مهمى ايفا مى كنند و از پيشوايان بزرگ ما بيانات جالب و شيوايى در اين زمينه وارد شده، شايسته است كه هركدام را جداگانه مورد بحث و تجزيه و تحليل قرار دهيم. اكنون نخستين اصل يعنى «بدگمانى» را مورد بحث قرار مى دهيم.

بدبينى يك حالت روانى منفى است كه شخصيت و احترام و تقوا و پاكى افراد در فضاى فكر و قضاوت دارنده آن، لطمه مى بيند.

افراد بدبين از ميان هزاران نقاط روشن و جلوه هاى خوب زندگى مردم، فقط به نقطه هاى مبهم و تاريك و تيره زندگى آنان، متوجه مى گردند.

همه ما مى دانيم كه جان و مال و آبروى مسلمان محترم و هرگونه تعدى به آن حرام است، ولى در آيه به تعدّى ديگرى اشاره نموده و مى فرمايد: حيثيت و آبرو و شخصيت هر مسلمانى، حتى در عالم فكر و پندار و در دايره داورى درونى ما نيز محترم است. هيچ فرد مسلمانى، نبايد بى جهت در درون خود، به حريم شخصيت و پاكى مسلمانى با بدبينى و بدگمانى و داورى بد، تجاوز نمايد.

به قول يكى از دانشمندان معاصر: حدود امنيتى كه اسلام براى جامعه مسلمانان به وجود آورده، منحصر به جان و مال و آبرو نيست، بلكه علاوه بر اين امنيت هاى سه گانه، امنيت چهارمى را نيز خواستار شده است و آن، امنيت قضاوت هاى ديگران است; يعنى افراد ديگر را در محيط فكر خود، مورد هجوم افكار و داورى هاى بد و ناروا قرار ندهد; احترام و شخصيت مسلمان، علاوه بر مرحله عمل، بايد حتى در محيط افكار ديگران نيز محفوظ بماند.

از اين نظر، اسلام هرگونه بدگمانى و بدبينى را كه منجر به لكه دار ساختن