اصل بيست و هشتم

نخستين مرتبه توحيد، توحيد ذاتى است. توحيد ذاتى دو تفسير دارد:

الف ـ ذات خداوند يكتا و بى همتا است و براى او مثل و مانندى متصور نيست.

ب ـ ذات خداوند بسيط است و هيچگونه كثرت و تركيبى در آن راه ندارد.

اميرمؤمنان على (عليه السلام) در بيان دو معناى فوق چنين فرموده است:

1. هو واحد ليسَ له في الأشياء شبه: او يكتا است و براى او در ميان موجودات مانندى نيست.

2. و انّه عزّوجلّ أحديّ المعنى لا ينقسِمُ في وجود ولاوَهْم ولاعقْل.[1]: او «اَحَدِىُّ المعنى» است يعنى نه در خارج و نه در وهم و نه در عقل براى او، جزءْ متصور نيست.

سوره توحيد، كه بيانگر عقيده مسلمانان درباره توحيد است، به هر دو مرحله (اخلاص) اشاره دارد: به قسم نخست با آيه (وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفْواً أَحَد) و به قسم دوم با آيه (قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَد).

بنابر آنچه گفتيم، تثليث مسيحيت (خداى پدر، خداى پسر، خداى روح القدس) از نظر منطق اسلامى باطل است، و در آياتى از قرآن كريم نادرستى آن بيان شده است، چنانكه در كتب كلامى نيز مشروحاً در اين باره بحث گرديده است و ما در اينجا به يك بيان بسنده مى كنيم و آن اينكه:

تثليث، به معناى سه خدايى، از دو حال بيرون نيست: يا هر يك از اين سه خدا، داراى وجود و شخصيت جداگانه اى هستند، يعنى هر يك واجد كلّ