اصل يكصد وچهل و سوم

شيعه معتقد است كه در حال نماز بايد بر زمين يا آنچه كه از آن مى رويد (مشروط به آنكه خوردنى يا پوشيدنى نباشد) سجده كرد; و سجده بر غير اين دو در حال اختيار صحيح نيست. در حديثى كه از پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) روايت شده و اهل سنت نيز آن را نقل كرده اند، به اين مطلب تصريح شده است:«وَ جُعِلَتْ لِيَ الأَرضُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً»[1]. كلمه «طهور» كه ناظر به تيمم است، نشان مى دهد كه مقصود از «ارض» زمين طبيعى است كه از سنگ و خاك و مانند آن دو تشكيل مى شود.

امام صادق (عليه السلام) نيز مى فرمايد:«اَلسُّجُودُ لا يَجُوزُ إِلاّعَلى الأَرْض أَوْ عَلى ما أَنْبَتَتِ الأَرضُ إِلاّما أُكِلَ أو لُبِسَ».[2]

سيره مسلمانان در عصر رسول گرامى سجده بر زمين مسجد بود كه از سنگريزه ها مفروش شده بود. آنان هنگام گرمى هوا كه سجده بر سنگهاى داغ مشكل بود، سنگريزه ها را به دست مى گرفتند تا خنك شود و به هنگام نماز بر آن سجده كنند. جابر بن عبد اللّه انصارى مى گويد: من نماز ظهر را با پيامبر مى گزاردم; مشتى از سنگريزه در دست گرفته و آنها را دست به دست مى كردم تا خنك شود و به هنگام نماز بر آن سجده كنم.[3]

پيامبر به يكى از صحابه، كه از خاكمال شدن پيشانى دورى جسته بود، دستور داد وگفت: «ترّب وجهك»: صورت خود را خاكمال كن.[4] همچنين اگر احياناً برخى از افراد برگوشه عمامه خود سجده مى كردند، پيامبر آن را از