اصل شانزدهم

انسان به حكم اينكه از فطرتى سليم برخوردار است، و داراى قوه عقل است كه مى تواند خوب را از بد تميز دهد و نيز از اختيار و انتخابگرى برخوردار است ـ روى اين جهات ـ موجودى است تربيت پذير، كه راه رشد و تعالى و بازگشت به سوى خدا به روى او در همه زمانها گشوده است، مگر در لحظه اى (لحظه مشاهده مرگ) كه ديگر توبه او پذيرفته نيست. از اين جهت، دعوت پيامبران شامل همه افراد بشر بوده است، حتى افرادى مانند فرعون، چنانكه مى فرمايد:

(فَقُلْ هَلْ لَكَ إِلى أَنْ تَزَكّى * وَ أَهدِيَكَ إِلى رَبّكَ فَتَخْشى) (نازعات/18ـ19):اى موسى به فرعون بگو آيا مى خواهى تزكيه شوى و ترا به سوى پروردگارت هدايت كنم، تا خشيت يابى.

بر اين اساس انسان نبايد هيچگاه از رحمت و مغفرت الهى مأيوس گردد. چنانكه مى فرمايد:

(لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ يَغْفِرُ الذُّنوبَ جَميعاً) (زمر/53): از رحمت خدا مأيوس نشويد، كه او همه گناهان را مى آمرزد.

اصل هفدهم

انسان به حكم اينكه از نور خرد و موهبت اختيار برخوردار است، موجودى مسئول است: مسئول در برابر خدا، در برابر پيامبران و رهبران الهى، در برابر گوهر انسانى خويش و انسانهاى ديگر و در برابر جهان. قرآن به مسئوليت بشر در آيات بسيارى تصريح دارد.

مى فرمايد: (أَوفُوا بالعَهد إِنَّ العَهْدَ كانَ مَسْؤولاً)(اسراء/34): به پيمان