هويت ما نابود شد، چگونه آفرينش جديد پيدا مى كنيم؟سپس در پاسخ مى گويد: (قُلْ يَتَوفّاكُمْ مَّلَكُ المَوتِ الّذي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّكُمْ تُرجَعُونَ)(سجده/11): بگو فرشته مرگ كه بر شما گمارده شده، شما را اخذ مى كند، آنگاه به سوى خدا بازگردانده مى شويد.

كلمه «توفّى» در اين آيه به معنى اخذ و گرفتن است. از اين تعبير برمى آيد كه هنگام مرگ، علاوه بر آن چيزى كه در زمين باقى مى ماند و به خاك سپرده مى شود (بدن)، چيز ديگرى نيز وجود دارد كه فرشته مرگ آن را مى ستاند (روح). در اين صورت، مفاد پاسخ قرآن اين است كه، حافظ شخصيت ووحدت اين دو بدن (علاوه بر وحدت اجزا) همان روح گرفنه شده توسط ملك الموت است كه سبب مى شود كه «مُعاد» عين «مبتدا» باشد.

از اين آيه و نظاير آن استفاده مى شود كه انسان محشور در روز رستاخيز همان انسان موجود در دنيا است، و پاداش و كيفر به آن كس كه استحقاق آن را دارد مى رسد. در آيه ديگر نيز قرآن به اين وحدت تصريح كرده مى فرمايد:(قُلْ يُحْييها الّذي أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّة وَ هُوَ بِكُلِّ خَلْق عَلِيمٌ)(يس/79)

اصل يكصد و ششم

آيا ت قرآن و احاديث اسلامى گواه آن است كه معاد انسانها، هم جسمانى است و هم روحانى. مقصود از معاد جسمانى اين است كه بدن در سراى ديگر محشور گرديده و نَفْس بار ديگر به آن تعلّق مى پذيرد، وپاداشها و كيفرها، و لذات و آلامى كه جنبه جزئى وحسّى دارند و تحقق آنها بدون بدن و قواى حسّى امكان پذير نيستند، تحقق مى يابد.

مقصود از معاد روحانى نيز اين است كه علاوه بر پاداش و كيفرهاى