(زراره) منتهى مى گردد، نمى توان آن ها را پنج حديث شمرد، بلكه بايد همه را يك حديث تلقى نمود. در اين صورت تعداد احاديث از نه به پنج تنزل مى كند.

احاديث ديگر، مقدارى مبهم، وصريح در مقصود نيست و برخى اين ميثاق را با ميثاقى كه خداوند از خصوص پيامبران گرفته است و در آيه (وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِيثاقَ النَّبِيِّينَ لَما آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتاب وَحِكْمَة...)[1] وارد شده است يكى مى دانند و با اين اختلافِ روشن نمى توان به پنج حديث استناد جست.

ثالثاً: پيشوايان معصوم شيعه براى تشخيص حديث صحيح از غير آن، معيارى بيان داشته اند و به ما دستور داده اند كه مطابق اين معيار، حديث صحيح را از غير صحيح تشخيص دهيم و آن اين است: به حديثى كه مخالف قرآن باشد نبايد اعتماد كرد.

در گذشته يادآور شديم كه اين بخش از احاديث با ظاهر آيه مخالف است. چه بهتر در برابر اين احاديث به وظيفه «تسليم» عمل كنيم; يعنى بر فرض اين كه احاديث از آنان صادر شده باشد، علم به واقعيت آن ها را به خود پيشوايان واگذار نماييم.

نگارنده تا اين لحظه كه قلم روى كاغذ جريان دارد به كشف معناى واقعى آيه توفيق نيافته است و اميدوار است كه به قول ابن عباس «القرآن يفسره الزمان» آيندگان به كشف مفاد آن موفق گردند.

ظاهر آيه اين است كه در مرحله اى از مراحل وجود، كه هنوز براى ما كشف نشده است، از انسان پيمانى گرفته شده است و امّا اين مرحله چه مرحله اى بوده و در چه زمانى انجام گرفته است، هنوز معلوم نيست.