دانست. اين احساسات به جوان، كه تحت تأثير نيروهاى مختلف قرار گرفته است، اجازه مى دهد كه علت نهايى خود را در وجود خدا پيدا كند.[1]

پيدايش ناگهانى ميل به مذهب، بدون تعليم، نشانه فطرى بودن آن است و مى رساند كه اين حس بسان ديگر احساسات انسان، در شرايط و سنين خاصى به فعليت مى رسد، ولى نبايد از يك نكته غفلت نمود و آن اين كه اگر مراقبت هاى صحيحى از اين حس و يا احساسات ديگر به عمل نيايد، ممكن است بلكه به صورت حتم، انحرافاتى در آن پديد آيد.

3. حس مذهب مولود عوامل جغرافيايى و يا اقتصادى ويا سياسى نيست

اين كه ما مى بينيم حس خدا جويى در تمام نقاط گيتى و در همه اعصار وجود داشته است، نتيجه مى گيريم كه اين حس يك نداى باطنى است و محركى جز فطرت ندارد، زيرا اگر مولود شرايط جغرافيايى و يا عوامل ديگرى بود، بايد در يك قسمت از جهان و در يك قشر از مردم كه شرايط واحدى از نظر اقتصاد و سياست دارند، وجود داشته باشند، در صورتى كه كاملاً عكس آن مشاهده مى شود.

4. تبليغات پى گير ممكن است از نمو و رشد آن بكاهد، ولى آن را ريشه كن نمى سازد

شكى نيست كه تبليغات از رشد بسيارى از نداهاى درونى و غرايز انسانى مى كاهد، ولى ريشه آن را نمى سوزاند; مثلاً اكنون كه افكار چپ گرايى بر يك سوم[2] از مردم جهان سايه افكنده و گروهى مى كوشند كه حس مذهبى را