ممكن است تصور شود كه در اين گونه موارد تخلف و به اصطلاح نقض، هر چند تكامل كيفى نيست اما تكامل كمى هست، زيرا هنگامى كه دانه سيبى را مى كاريم، اين دانه به درختى برومند تبديل مى گردد و صدها سيب مى دهد و در نتيجه يك سيب به صدها سيب كه خود نوعى تكامل است مبدل مى شود درباره تخم مرغ وغيره نيز امر از همين قرار است.

ولى بايد توجه كرد كه اين جواب، دست و پايى بيشتر نيست، زيرا كسانى كه تكامل را دايره اى و دورانى مى گيرند، هرگز منكر تكامل كمى نبوده ومسلم مى دانند كه يك سيب با يك دانه گندم، به صدها سيب و دانه تبديل مى شود. بلكه مى گويند در اين حركتها نوع جديدى بروز نمى كند و كميتى به كيفيت تبديل نمى شود، خواه بر عدد آن بيفزايد و خواه نيفزايد. افزايش عددى مانع از آن نيست كه حركتها از نظر كيفى و نوعى، دايره اى و دورانى باشند.

هرگاه ماركسيسم مى پذيرد كه در اين حركتها نوع جديدى پاى به عرصه وجود نمى گذارد و تنها بر تعداد پديده افزوده مى شود، پس با مخالفين هم نظر بوده و صرفاً نزاعى لفظى به راه افكنده است.

2. آيا اين اصل جهان شمول است؟

متأسفانه اين نتيجه نيز، بسان نتنيجه نخست، از كليت برخوردار نيست، چه، در طبيعت پديده هايى داريم كه تكامل آنها به صورت تدريجى