3ـ پا به فرار بگذارند ودر شام ونواحى آن پراكنده شوند.

ولى، با اين همه، تصرّف فرات چندان وحشتى در سران سپاه شام بالأخص معاويه پديد نياورد.زيرا به سبب شناختى كه از امام وسماحت وجوانمردى وتعهّد او به اسلام واصول اخلاقى داشتند، مى دانستند كه هرگز آن حضرت اصل را فداى فرع وهدف را توجيه گر وسيله نمى داند.

التزام به اصول اخلاقى وارزشهاى والاى انسانى، از روح ملكوتى هر انسان با كرامتى سرچشمه مى گيرد. اين اصول در تمام احوال وشرايط، مطلوب است وصلح وجنگ نمى شناسد، بلكه مربوط به رابطه انسان با انسان در طول زندگى است.

توجه به پيامهاى پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) در اعزام سپاهيان اسلام وپيامهاى على (عليه السلام) در ميدان صفّين، كه برخى از آنها خواهد آمد، نشانگر يك حقيقت است وآن اينكه هيچ گاه نبايد اصول انسانى را فداى هدف كرد، بلكه بايد در سخت ترين تنگناها نيز از تعهّد به اخلاق غفلت نورزيد.

علّت اين را كه سران سپاه معاويه از تصرّف شريعه به دست سپاهيان امام چندان نگران نبودند، مى توان از مذاكره دو پير سياست (معاويه وعمرو عاص) به دست آورد.

عمرو عاص با عمل ضدّ انسانى معاويه كاملاً مخالف بود، ولى معاويه بر خلاف تصويب عقل منفصل خود عمل كرد تا لحظه اى كه ورق برگشت وشريعه به تصرّف سربازان امام در آمد وسپاه معاويه فرسنگها به عقب نشست. در اين هنگام اين دو پير سياست وشيطنت به گفتگو نشستند كه مضمون آن را ياد آور مى شويم.

عمرو عاص:چه فكر مى كنى اگر عراقيان آب را به روى تو ببندند، همچنان كه تو آب را به روى آنان بستى؟ آيا براى باز كردن راهِ آب، با آنان به نبرد بر مى خيزى آنچنان كه آنان با تو به نبرد برخاستند؟

معاويه: گذشته را رها كن. در باره على چه فكر مى كنى؟