على هذا وقاعدتاً مى بايست امام (عليه السلام) پس از درگذشت پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله وسلم) نيز محور اسلام ومركز ثقل جامعه اسلامى باشد. امّا وقتى صفحات تاريخ را ورق مى زنيم خلاف آن را مى يابيم.زيرا امام (عليه السلام) در چهارمين دوره زندگى خود، كه در حدود ربع قرن بود، بر اثر شرايط خاصى كه ايجاد شده بود از صحنه اجتماع به طور خاصّى كناره گرفت وسكوت اختيار كرد. نه در جهادى شركت كرد ونه در اجتماع به طور رسمى سخن گفت.شمشير در نيام كرد وبه وظايف فردى وسازندگى افراد پرداخت.

اين سكوت وگوشه گيرى طولانى براى شخصيتى كه در گذشته در متن اجتماع قرار داشت ودوّمين شخص جهان اسلام وركن بزرگى براى مسلمانان به شمار مى رفت سهل وآسان نبود. روح بزرگى، چون حضرت على (عليه السلام) مى خواست كه بر خويش مسلّط شود وخود را با وضع جديد كه از هر نظر با وضع سابق تضاد داشت تطبيق دهد.

فعاليتهاى امام (عليه السلام) در اين دوره در امور زير خلاصه مى شد:

1ـ عبادت خدا، آن هم به صورتى كه در شأن شخصيتى مانند حضرت على (عليه السلام) بود; تا آنجا كه امام سجّاد عبادت وتهجّد شگفت انگيز خود را در برابر عبادتهاى جدّ بزرگوار خود ناچيز مى دانست.

2ـ تفسير قرآن وحل مشكلات آيات وتربيت شاگردانى مانند ابن عبّاس، كه بزرگترين مفسّر اسلام پس از امام (عليه السلام) به شمار مى رفت.

3ـ پاسخ به پرسشهاى دانشمندان ملل ونحل ديگر، بالأخص يهوديان ومسيحيان كه پس از درگذشت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)براى تحقيق در باره اسلام رهسپار مدينه مى شدند وسؤالاتى مطرح مى كردند كه پاسخگويى جز حضرت على (عليه السلام)، كه تسلّط او بر تورات وانجيل از خلال سخنانش روشن بود، پيدا نمى كردند. اگر اين خلأ به وسيله امام (عليه السلام) پر نمى شد جامعه اسلامى دچار سرشكستگى شديدى مى شد. وهنگامى كه امام به كليه سؤالات پاسخهاى روشن وقاطع مى داد انبساط