آشنايى با كتابهاى ملل و نحل

برخورد فكرى ميان مسلمانان و دانشجويان فرق و مذاهب غير اسلامى، سبب شد كه مسائل مورد اختلاف، خواه ناخواه در جامعه اسلامى مطرح گردد، و چون مجتمع جوان اسلامى، آشنايى عميق با مذاهب و انديشههاى كلامى جهان نداشت، گروهى از انديشمندان با اهداف گوناگون، به تقرير و تبيين عقائد و فرق دست زدند و از آنجا كه به مرور، خود جامعه اسلامى نيز دستخوش تفرقه فكرى شده بود، طبعاً كتابهايى كه پيرامون عقائد و فرق نوشته ميشد، به اين مذاهب نيز اشاره ميكرد.

در ايام خلافت مهدى (132 ـ 135)، «ابن مفضل»، كتابى پيرامون ملل و نحل نوشت. او فرق اسلامى را به رشته تحرير در آورد و كتاب، به دستور مهدى عباسى بر مردم خوانده شد.

«هشام بن حكم» ميگويد: من ديدم كه اين كتاب در «باب الذّهب» مدينه بر مردم خوانده ميشد و يكبار ديگر نيز ديدم كه در «فضأ»[1] قرائت ميشد[2].

شايد بتوان گفت، اين نخستين كتابى است كه در ميان مسلمين، پيرامون فرق نگارش يافته است.

از اين به بعد نگارش كتاب، پيرامون ملل و نحل، رو به افزايش بود و خود، علم خاصى را تشكيل داد.

كتابهاى ملل و نحل را ميتوان به سه نوع تقسيم كرد و ما از هر كدام نمونه هايى را مى آوريم: