باز دهند; ولى هر طايفه اى آزاد است كه با محمد(صلى الله عليه وآله وسلم) يا با قريش پيمان ببندد.

هنوز پيمان به پايان نرسيده بود كه طايفه خزاعه با پيامبر پيمان بست و بنى بكر با قريش هم قسم شد.

وفادارى پيشواى بزرگ مسلمانان

پيش از آن كه پيمان امضا شود جوانى از مكيان اسلام آورد و خواست به مسلمانان بپيوندد، اين جوان ابوجندل فرزند سهيل بود. وقتى سهيل او را ديد به صورت او سيلى نواخت و جامه او را گرفت و خواست ايشان را پيش قريش ببرد. آن جوان گفت: اى مسلمانان، مرا به مشركان مى سپاريد؟ رسول خدا گفت: ابوجندل، بردبار باش، خدا براى تو و بقيه ناتوانان چاره اى فراهم مى سازد، ما با قريش پيمان بسته ايم و هيچ گاه خيانت نخواهيم كرد.

مضمون قرارداد حديبيه تا حدّى در ميان ياران پيامبر ايجاد نارضايتى كرد; زيرا بسيارى از ساده لوحان با خود فكر مى كردند كه چرا بايد مسلمانان پناهندگان قريش را باز پس دهند; ولى قريش فراريان مسلمان را برنگردانند. امّا گروه با ايمان تسليم قرارداد شدند; چون مى دانستند پيامبر، حجت خدا و قلب او مركز اسرار و معارف و علوم الهى است. برخى هم از راز آن آگاهى داشتند و مى دانستند كسى كه از اسلام روى گرداند و به مشركان بپيوندد، شايسته نيست بار ديگر به صفوف مسلمانان بپيوندد و هرگاه موحّدى از چنگال قريش گريخت چون از صميم دل به يكتاپرستى ايمان آورده است سرانجام هركجا باشد به نور ايمان، دل او گرم و روشن مى گردد و آفريدگار مهربان براى او، راه چاره اى پديد مى آورد و اين نمونه اى عالى از روش آزاد نبىّ اسلام است.