مانند كسى كه از هول مرگ غش مى كند، به تو مى نگرند».

ترس و لرز، آنها را وادار مى كرد كه با داشتن همه گونه امكانات، از پيامبر اذن بگيرند تا مانند از كار افتادگان در جهاد شركت نكنند، چنان كه در آيه هشتاد و ششم بيان مى كند، ولى تقاعُد از جهاد و سرباز زدن از دفاع از حريم كشور اسلام، نشانه بى ايمانى و بيمارى روحى است كه قرآن از آن در سوره محمد(صلى الله عليه وآله وسلم) به «مرض» تعبير فرموده و در آيه هشتاد و نهم، اين مطلب را با جمله(وَطُبِعَ عَلى قُلُوبِهِم): «مهر غفلت بر قلوب آنها زده شده»، يادآور شده است و مقصود اين است كه صفات زشت و ملكات ناستوده چنان روح و روان آنها را احاطه كرده كه ديگر روزنه اى براى نفوذ نور اسلام و هدايت باقى نگذاشته است.

گاهى ترس و لرز آنها به مرحله اى مى رسد كه حتى از اين كه از پيامبر اجازه اى ظاهرى و صورى كسب نمايند مى ترسند و با كمال پر رويى، حتى بدون تراشيدن عذرى، گوشه خانه نشسته در انتظار سرنگون گشتن حكومت اسلامى اند.

اين مطلب كاملاً از آيه 90 استفاده مى گردد; زيرا عرب هاى باديه نشين با تراشيدن عذر صحيح و يا غير صحيح موفق به كسب اجازه در ترك جهاد گرديدند، ولى گروهى از منافقان كه به خدا و رسول او دروغ گفته بودند، حتى به اين مطلب نز دست نزدند.

كسانى كه از شركت در جهاد معافند

در كتاب هاى فقهى و روايات، كسانى كه براى آنها شركت در جهاد مشروع و يا واجب نيست كاملاً بيان شده است. در اين سوره نيز در آيه هاى 91 و 92 نام چند گروهى به ميان آمده است: افراد ضعيف كه توانايى مزاجى ندارند; بيماران; بى بضاعتان به شرط اين كه در غياب پيامبر، اخلاص ورزند و فساد ايجاد نكنند