«كسب»(انسان كاسب اعمال خود مى باشد، نه خالق آن) تلاش كرده است از پى آمدهاى نادرست اين عقيده (جبر) و در نتيجه لغو بودن تكاليف و بعثت پيامبران و پاداشها و كيفرها... خود را برهاند.

2. مؤثرترين چيزى كه احمد بن حنبل طلايه دار مكتب اهل حديث به آن توجه كرده است، مسأله قضا و قدر در روايات اسلامى است در حالى كه اشعرى به دلايلى عقلى و نقلى ديگر نيز اشاره كرده است.

بنابراين تحقيق و بررسى جامع پيرامون نظريه «جبر» از ديدگاه اهل حديث و اشاعره در گرو اين است كه ما همه اين عوامل و انگيزه ها و يا لااقل عمده ترين آنها را مورد بحث قرار دهيم.

انگيزه هاى جبر در اين دو مكتب

انگيزه هاى جبر در اين دو مكتب را مى توان در موارد ذيل خلاصه كرد:

1. توحيد در خالقيت و اين كه در جهان جز خدا خالقى نيست و اگر خدا خالق انسان است خالق افعال او نيز مى پاشد و گاهى از اين انگيزه در كتابهاى كلامى به «عموم قدرت» تعبير مى كنند.

2. علم پيشين و ازلى خدا نسبت به كائنات جهان و از آن جمله افعال انسان.

3. تعلق اراده گسترده و ازلى خدا بر تمام كائنات و اين كه آنچه در جهان رخ مى دهد متعلق به اراده او است.

4. قضاء و قدر در كتاب و سنت و اين كه سرنوشت هر انسانى قبلاً در كتابى نوشته شده است.