د: ضرورت عليت در برابر مقاومت روحى خنثى مى گردد

مقاومت روحى كه يك عامل درونى است مى تواند عوامل مكانيكى برونى و درونى را تحت شرايط معينى خنثى نموده و از اقدام به كار جلوگيرى نمايد اين نيروى مقاومت درونى از يك طرف و عوامل برونى مكانيكى از طرف ديگر تحت نظارت تسلط «من» بعضى از كارها را از ضرورت قانون عليت كلاسيكى در طبيعت كنار زده و كار اختيارى را به وجود مى آورد.[1]

نقد و بررسى

يكى از مسايل مورد اختلاف كه در كتب كلامى و فلسفى از ديرباز مورد بحث و گفتگو بوده است، مسأله «ضرورت» يا «اولويت» هستى ممكن به هنگام تحقق يافتن مى باشد، اكثريت حكماء طرفدار نظريه ضرورت مى باشند و اكثريت متكلمان از نظريه دوم جانب دارى مى كنند بنابر نظريه «ضرورت» يك پديده امكانى تا هستى آن از جانب علت به مرحله وجوب و ضرورت نرسد، تحقق نمى پذيرد(الشىء مالم يجب لم يوجد) ولى بنابر نظريه «اولويت» ضرورت ووجوب شرط لازمى نيست تنها رجحان و اولويت وجود نسبت به عدم كافى است مثلاً اگر فرض كنيم پديده «ج» براى آن كه لباس هستى بپوشد به ده پديده ديگر بستگى دارد حال به نظر حكيم تا همه اين ده پديده محقق نگردند پديده «ج» هستى نمى پذيرد ولى به نظر قائلان «اولويت» اگر تعدادى از اين ده پديده تحقق يافت در نتيجه وجود آن نسبت به عدم، رجحان و اولويت دارد، و به همين اولويت براى پيدايش آن كافى است.