تحليل آيه نخست(نساء/88)

نخستين آيه مربوط به منافقان است و اگر تمام آيه به دقت مورد مطالعه قرار گيرد پاسخ شبهه جبر در خود آيه آمده است زيرا حاصل مفاد آيه اين است كه چرا مؤمنان درباره منافقان اختلاف نظر پيدا كرده و به دو گروه تقسيم شده اند گروهى به جنگ با آنان رأى مى دهند و گروه ديگر به خوددارى از جنگ با آنان توصيه مى نمايند و از آنان شفاعت مى كنند. در حالى كه خداوند آنان را به خاطر كارهاى ناروايى كه انجام داده اند به ضلالت و گمراهى برگردانده است در اين صورت آيا كسانى كه از آنان شفاعت مى كنند مى خواهند آنان را هدايت نمايند؟در حالى كه كسانى را كه خدا گمراه ساخته است راهى براى نجات آنان از گمراهى نيست. بنابراين گمراه نمودن آنها به خاطر اعمال زشتى است كه انجام داده اند نه اين كه بدون جهت خدا آنها را گمراه ساخته است.

جالب توجه آن كه در آيه بعد، يكى از خصلتهاى نارواى آنان را گوشزد نموده است و آن اين است كه اين منافقان نه تنها خود، از اسلام روى برگردانده اند و به آيين كفر باز گشته اند، بلكه مى خواهند مسلمانان را نيز با خود همراه سازند تا اين كه همه از نظر عقيده يكسان باشند:

(وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ كَما كَفَرُوا فَتَكُونُونَ سَواءً).[1]

بنابراين آنچه موجب گمراهى منافقان شده است كارهاى منافقانه و نارواى آنان مى باشد آنان عناصر پست و نابخردى هستند كه به سختى با آيين پاك اسلام مخالفت مىورزند و در انديشه شوم برچيدن بساط آن از زمين مى باشند.