هدايت ها و ضلالتهاى الهى و آزادى انسان

با عوامل هدايتِ هدايت يافتگان، و گمراهى گمراهان از ديدگاه قرآن آشنا شديم و دانستيم كه گمراهى و هدايت انسان معلول عوامل خاصى است كه خود انسان، در تحقق آنها نقش مستقيم و كارساز دارد، و اين بحث به خوبى مى تواند ديدگاه واقعى قرآن را در مسأله هدايت و ضلالت انسان روشن سازد و با توجه به آن، نياز به بحث ديگر نيست ولى در قرآن يك دسته آياتى است كه در نظر سطحى و ابتدايى با آنچه در گذشته بيان گرديد، ناهماهنگ است و گويا هدايت و ضلالت را از قلمرو قدرت و اختيار انسان به كلى بيرون دانسته، و آن را صد در صد وابسته به اراده و خواست خداوند مى داند. و طرفداران نظريه «جبر» به همين آيات استناد مى نمايند. براى اين كه بهتر بتوانيم اين آيات را مورد مطالعه و بررسى قرار دهيم، آنها را تحت عناوين ياد شده در زير دسته بندى مى كنيم:

1. خداوند هر كس را بخواهد هدايت يا گمراه مى كند.

2. هماهنگى آغاز و سرانجام آفرينش انسان، از نظر هدايت و ضلالت.

3. ايمان و پاكدامنى جز با خواست خدا تحقق نمى يابد.

4. خداوند هدايت همه انسانها را اراده نكرده است.