پرسشگر: چگونه ما در اين جهاد مجبور نبوده ايم در حالى كه به حكم قضا و قدر الهى، اين جهاد تحقق يافته است.

از آنجا كه سائل از قضا و قدر، تصوري غير از همان معناى جبر، نداشته است، نتوانست پاسخ امام را هضم نمايد و با تعجب اين پرسش را مطرح كرد، و با توجه به اين كه بيان معناى قضا و قدر تكوينى براى اين گونه انديشه هاى ظاهربين كه براى تعمق در معانى دقيق ورزيدگى ندارند، آن هم در يك مجلس غير خصوصى كه غالباً از حضور افرادى اين گونه خالى نيست، امام (عليه السلام) به جاى به تفسير قضا و قدر تكوينى بپردازد، در پاسخ او قضا و قدر تشريعى را بازگو نمايند.

امام: گويا قضا و قدر لازم و حتمى (كه موجب سلب اختيار از انسان مى باشد) را تصور كرده اى اگر چنين بود، پاداش و كيفر باطل و امر و نهى الهى و «وعده» و «وعيد» خدا ساقط مى گرديد، و هرگز خداوند گناهكاران را ملامت و نيكوكاران را مدح و تكريم نمى كرد و اصولاً نه نيكوكاران از گناهكاران نسبت به پاداش، شايسته تر بودند ونه گناهكاران از نيكوكاران نسبت به كيفر و عقاب، سزاوارتر، و گويندگان اين سخن و طرفداران اين عقيده، دشمنان خدا و سپاهيان شيطان و هم آهنگ با بت پرستان مى باشند اينها قدريّه و مجوس اين امت به شمار مى روند، خداوند بندگان خود را امر و نهى نموده و به آنان اختيار و آزادى عمل داده است، نه مغلوب گناهكاران است و نه كسى را به اطاعت از خود مجبور مى نمايد«لَمْ يُعْصَ مَغْلُوباً وَلَمْ يُطَعْ مُكْرِهاً» آفرينش خدا بى هدف نيست و بعثت پيامبران و انزال قرآن، كارى عبث و لغو نيست .

(ذلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنَ النّارِ) (ص/27).