روشن مى شود آنچه در پاره اى از عبارات به اين مضمون وارد شده كه:

«بِيُمْنِهِ رُزِقَ اْلوَرى وَبِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ اْلأرْضُ وَالسَّماء»

از بركت وجود او (يعنى حجت ونماينده الهى ) مردم روزى مى برند وبه خاطر هستى او آسمان وزمين برپاست.يك موضوع ( اغراق آميز) و (دور ازمنطق) ويا (شرك آلوده) نمى باشد.

همچنين عبارتى كه به عنوان يك حديث قدسى خطاب به پيامبر از طرف خداوند دركتب مشهور نقل شده:«لَولاكْ لَماخَلَفْتُ اْلأفْلاكْ» (اگر تو نبودى آسمان ها را نمى آفريديم) بيان يك واقعيت است نه مبالغه گويى، منتها او شاهكار هدف آفرينش است وصالحان ديگر هر كدام بخشى از اين هدف بزرگ را تشكيل مى دهند، از مجموع آنچه در اين فصل تحت چهار عنوان گفته شد چنين نتيجه مى گيريم.

آنها كه دور نشسته اند ووجود امام را درعصر غيبت، يك وجود شخصى وبدون بازده اجتماعى دانسته اند وبه عقيده شيعه دراين زمينه تاخت وتاز كرده اندكهوجود چنين امامى چه نفعى درمقام رهبرى وامامت خلق مى تواند داشتهباشد،آنچنان كه آنها گفته اند نيست، وآثار وجودى او دراين حال نيز فراوان است.

***

3ـ حجت هاى مخفى وپنهان خدا در قرآن ونهج البلاغه

امير مؤمنان (عليه السلام) درنهج البلاغه براى خدا دو نوع حجت معرفى مى كند:يكى حاضر وآشكار وديگرى غايب و ناپيدا، آنجا كه مى فرمايد:

«اللّهُمَّ، لاتَخْلُو اْلأرْضَ مِنْ قائِمِ للّهِبِحجة إما ظاهراً مشهوراً أو خائفًا مغموراً