وجه سوم: از منظر عرفان

حاصل اين وجه آن است كه حديث اشارت دارد به اينكه به واسطه وجود نورانى خمسه طيبه خداوند بقيه مخلوقات را آفريد مانند رواياتى كه از شيعه و سنى نقل شده: «أوّل ما خلق اللّه نور نبيّك يا جابر» و در روايت ديگر تعبير به «العقل» شده و در قرآن به «ماء» آمده است: وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍ [1] «و ما از آب هرچيز زندهاى را آفريديم». در حديث قدسى هم شرط در جمله شرطيه اول ذات نبى اكرم صلّى اللّه عليه و آله قرار داده شده نه خلقت و آفرينش آن حضرت: «لولاك لما خلقت الأفلاك». منظور از آن، نور مبارك و شريف رسول اكرم است كه از عالم «أمر» مىباشد و مخلوق به معناى اعم مىباشد (اعم از خلقت در اين نشئه دنيوى و يا در عالم انوار) نه به معناى اخص (فقط نشئه دنيوى) كه آياتى به آن اشارت مىفرمايد: لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ و يا إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ* فَسُبْحانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ. [2]

بنابراين مخلوقات خداوند بر دو گونهاند: از عالم انوار و از عالم خاك و ماده غليظ كه نشئه دنيوى است، در جمله شرطيه اول، ذات نورى رسول اكرم را واسطه فيض خلقت افلاك معرفى مىنمايد و در جمله شرطيه دوم «لولا علىّ لما خلقتك» نور مبارك امير مؤمنان را واسطه فيض آفرينش بدن و جسد مطهر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله معرفى مىفرمايد و در جمله

[1] . انبياء 21 آيه 30 .

[2]. ياسين 36 آيه 82.