كارزار، خود به تعيين مساحت آن مى‌پرداخت. [1]

همين طور رسول خدا (ص) به كار اطّلاعات شناسايى اهميّت مى‌داد. آن حضرت براى شناخت اخبار هر منطقه‌اى از ساكنان همان جا و نيز كسانى كه با كوره راه‌ها و گردنه‌ها بيش‌ترين آشنايى را داشتند، استفاده مى‌كرد. او پيش از آغاز جنگ، شورايى كه امروزه شوراى جنگ ناميده مى‌شود، تشكيل مى‌داد و در آن به گفتار كارشناسان جنگ و آشنايان به مسائل اطّلاعاتى گوش فرا مى‌داد. [2]

در روزگار جديد مى‌بينيم كه دولت‌ها به اطّلاعات شناسايى اعم از هوايى، دريايى يا زمينى به وسيلۀ ماهواره‌ها، هواپيماها، كشتى‌ها و وسايل مدرن-به منظور دستيابى به اخبار ديگر كشورها-اهميّت بسيار مى‌دهند.

شاخۀ چهارم: اهميّت اطّلاعات در نزد مسلمانان

مسلمانان در حفظ اسرار سپاه اسلامى به‌شدت حريص بودند، به‌طورى كه در اين راه جان مى‌باختند. عبدالله بن حَذافة به دست روميان اسير شد. هنگامى كه نزد پادشاه روم حاضر گرديد، در برابرش خم نشد و به او اعتنا نكرد. پادشاه تلاش كرد كه وى را از اسلام برگرداند، اما عبداللّه به تمسخر او پرداخت. آن‌گاه پادشاه از او خواست، اسرار مسلمانان را فاش كند و به اين وسيله از مرگ حتمى برهد، اما عبدالله پاسخ داد:

«شهادت چه‌قدر گوارا است، من هرگز خيانت نمى‌كنم»

پادشاه فرمان داد، او را به جايگاه كسانى كه در آستانۀ قتل بودند، ببرند. آن‌گاه فرمان داد، تيراندازان براى ترسانيدنش وى را از نزديك نشانه بگيرند، ولى او در حالى كه خود را در آستانۀ مرگ مى‌ديد، متبسّم بود. پادشاه كه چنين ديد به شگفت آمد و فرمان داد، به احترام او، بندهايش را بگشايند؛ و از اين‌جا به رمز پيروزى‌هاى بى‌امان مسلمانان پى برد. [3]

ترك‌ها [4]در روزگار هشام بن عبدالملك شهر بَرذَعه از توابع آذربايجان را به‌طور كامل