رمزى، مقصود خود را به قبيله‌اش مى‌فهماند. آنان نيز با مشاهدۀ كدها و رمزها، تدابير لازم را انديشيده براى جنگ آماده مى‌شدند.

در جنگ شِعب جِبِلَة، شخصى به نام كَرْبِ بن كَعْب بن زيد مَنٰاة، از قبيلۀ بنى تميم، از نقشۀ دشمنان عليه قبيله‌اش آگاه گرديد. اين در حالى بود كه از او تعهّد گرفته بودند كه قبيله‌اش را از عزم آنان آگاه نكند، ولى او براى ارسال پيام خود از رمز استفاده كرد. به اين ترتيب كه مقدارى خاك و خار سرشكسته را درون كيسه‌اى نهاد و مردم قبيله با ديدن آن‌ها چنين دريافتند كه گرچه شمار دشمن مانند ريگ بيابان و به آن‌ها نزديك است، ولى قدرت اندكى دارد، در نتيجه آماده شدند. [1]

جاسوس‌ها از خاك يا ماسه براى نشان دادن زيادى دشمن و از خار براى نشان دادن نيرو و قدرت او استفاده مى‌كردند. همچنين از خارى كه سرش شكسته بود، به دشمنى تعبير مى‌كردند كه جاى ترس ندارد. قبايل اين گونه رمزها را از محيط زندگى خود ابداع كرده، از آن‌ها به عنوان وسيله‌اى براى هشدار دادن استفاده مى‌كردند.

دولت روم براى دستيابى به اخبار اعراب تلاش بسيار مى‌كرد. از اين رو در مكّه غرفه‌هايى ايجاد كرده بود كه از آن‌ها براى بازرگانى و نيز جاسوسى دربارۀ وضعيت اعراب استفاده مى‌كرد. [2]

مطلب چهارم: اطّلاعات نظامى اسلامى

شاخۀ اوّل: اهتمام پيامبر صلى الله عليه و آله و فرماندهان اسلام به اطّلاعات

آگاهى از وضعيت دشمن، چه قبل از جنگ و چه در اثناى نبرد، براى همه نيروهاى نظامى لازم است. فرماندهان از اين طريق به مقاصد دشمن پى مى‌برند و به اخبارى كه آنان را در طراحى نقشه‌هاى جنگى كمك مى‌كند دست مى‌يابند. اين كار نزد همۀ ملل از اهميّت برخوردار بوده است و مسلمانان نيز در جنگ‌هايشان به ارزش آن آگاهى داشته‌اند.