محمد بن الحسن-رحمهالله-گويد: «اين مورد و امثال آن از نيرنگهاى جنگ است و باكى از آن نيست.» [3]
نظريۀ برگزيده
از آنچه گذشت روشن مىشود كه امام محمّد بن الحسن-چنان كه از روايتهاى مورد استشهاد وى پيداست-دروغ را در جنگ جايز نمىداند و تنها سخن كنايى و دو پهلو را جايز مىشمرد، در حالى كه به خلاف نظر وى احاديث صحيح و صريحى وجود دارد كه دروغ و خدعۀ در جنگ را جايز مىشمرد.
اين درست است كه اسلام دروغ را حرام مىداند و آن را از زشتترين و پليدترين
[1] -جاى شگفتى است، نويسنده كه در هر مورد منابع بسيار ارائه مىدهد، براى داستان نعيم بن مسعود منبعى ارائه نمىدهد. از اين گذشته، اصل داستان را نيز به چند گونه نقل كرده است [مترجم].
[2] -احزاب (33) ، آيۀ 25.
[3] -املاء السرخسى، شرح السير الكبير، ج1، ص 122؛ ر. ك: صحيح بخارى، ج 4، ص 77؛ قسطلانى، ارشاد السارى، ج 5، ص 156-157؛ وليد أعظمى، الرسول فى قلوب اصحابه، ص 119-122؛ بسام العسلى، فن الحرب فى عهد خلفاء الراشدين و الأمويين، ط 1، ص 35؛ محمود شيت خطاب، دروس فى الكتمان من الرسول القائد، ص 27-29؛ محمد على الحسن، العلاقات الدوليه، ص 159.