«حاسِبُوا انْفُسَكُمْ قَبْلَ انْ تُحاسَبُوا ...»[1]

قبل از اينكه مورد محاسبه قرار گيريد، خويشتن را محاسبه كنيد.

ب- مصلح بودن‌

انسان مسلمان نمى‌تواند نسبت به مسايلى كه در جامعه مى‌گذرد، بى‌تفاوت باشد و به اصلاح ديگران نپردازد، بلكه موظّف است پس از اصلاح خود- در حدّ توان- در اصلاح ديگران كوشش كند. اسلام براى تقويت چنين فرهنگى روشهاى مختلفى ارائه داده است؛ به عنوان نمونه، مصلحان گاهى مورد تمجيد و ستايش قرار گرفته‌اند، چنان كه قرآن كريم مى‌فرمايد:

«إِنَّا لا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِينَ»[2]

ما پاداش مصلحان را ضايع نمى‌كنيم.

گاهى نيز در جهت اصلاح جامعه، به امر به معروف و نهى از منكر سفارش شده است. چنان كه قرآن مجيد مى‌فرمايد:

«وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ»[3]

بايد از ميان شما، جمعى دعوت به نيكى و امر به معروف و نهى از منكر كنند.

زمانى ديگر نيز تلاش در جهت اصلاح مردم جزء كمال سعادت انسان شمرده شده است. چنان كه امير مؤمنان صلوات الله عليه مى‌فرمايد:

«مِنْ كَمالِ السَّعادَةِ السَّعْىُ فى اصْلاحِ الْجُمْهُورِ»[4]

تلاش براى اصلاح مردم، از كمال سعادت [انسان‌] است.

نكته بسيار ظريفى كه اسلام به آن توجه كرده، تقدم اصلاح خود بر اصلاح ديگران‌

[1] - بحارالانوار، ج 7، ص 73.

[2] - قصص( 28)، آيه 19.

[3] - آل عمران( 3)، آيه 104.

[4] - غررالحكم، ج 2، ص 732.