به اين سبب كه بدن سالم، مركب راهوار ترقّى و تكامل روح است و در صورت فرسودگى يا نابودى بدن، روح از تكامل در اين دنيا بازمى‌ماند. بنابراين، ضرورت يافتن مسايل مادّى در راستاى زمينه‌سازى تكامل بعد معنوى معنا پيدا مى‌كند، و برنامه‌هاى عبادى اسلام، همچون نماز، روزه و ... براى پرورش و به كمال رساندن بعد معنوى انسان است.

ب- توجّه به بعد عقلانى و علمى‌

در نظام تربيتى اسلام، سعى بر آن است كه انسان به انديشيدن و فراگيرى علم و شكوفاكردن استعدادهاى نهفته خويش وادار شود، از اين رو، آيات و رواياتى كه با واژه‌هاى «تعقّل»، «تفكّر»، «تدبّر»، «تفقّه»، «تعلّم»، «شعور»، «أُولِي الْأَلْبابِ‌»، «حكمت» و ...

وارد شده از شماره بيرون است، و حتّى خداوند يكى از اهداف غايى نزول قرآن را وادار كردن مردم به تفكّر دانسته، فرموده است:

«وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ»[1]

قرآن را بر تو نازل كرديم تا آنچه را براى مردم نازل شده است برايشان بيان كنى و شايد آنان انديشه كنند.

همچنين در كنار تزكيه و تربيت روحى، تلاوت كتاب و تعليم را بيان فرموده است:

«وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ»[2]

و تزكيه كند آنان را و كتاب و حكمت را به آنان تعليم دهد.

ج- توجّه به بعد عاطفى‌

تعليم و تربيت اسلامى بگونه‌اى بسيار ظريف و ماهرانه عواطف و احساسات فرد را مورد احترام قرار داده، گاهى تقويت و گاه تعديل كرده است. نگاهى به دستورات و مقرّرات اسلام پيرامون روابط زن و مرد، پدر و مادر و فرزند، اعضاى خانواده با يكديگر، انسان و حيوانات و ... نشان دهنده تأكيد اسلام بر بُعد عاطفى انسان در ميدان تعليم و تربيت است.

[1] - نحل( 16)، آيه 44.

[2] - جمعه( 62)، آيه 2.