بدتر هستند و ضررشان بيشتر است همان است كه قرآن فرمود كه: «كَمَثَلِ الْحِمارِ ...»[1] و از آن هم بالاتر اينكه موجب صدمه به ديگران مى‌شود ....»[2]

4- سلامت سياسى: معلمان جحامعه اسلامى بايد از سلامت سياسى نيز برخوردار باشند تا در اين جنبه نيز متربّيان خود را سالم بار بياورند. زيان انحراف سياسى اگر بيشتر از انحراف عقيدتى و اخلاقى نباشد، كمتر نيست. تجربه نيز نشان داده كه استعمارگران جهانخوار در قرون متمادى از به انحراف كشاندن مدارس، بيشترين سود را برده‌اند.

معمار بيدار انقلاب اسلامى در اين باره مى‌فرمايد:

«... قدم اوّل آنها از همان كودكستان شروع مى‌شود و هر چه جوانها و كودكهايمان بالاتر بروند، قدمهاى بعدى آنها هم به دنبال آنهاست. از كودكستان تا دانشگاه مركز جولان دستهاى خبيث استعمار است و آنها خوب مى‌دانند كه اگر اين نوباوگان را از راه مستقيم و صراط اللّه خارج كنند، به مقاصد شوم خودشان خواهند رسيد و لهذا كوشش آنها و هدف آنها از كودكستان شروع مى‌شود و تا دانشگاهها جريان دارد ....»[3]

3- اجتماع‌

سومين عامل محيطى مؤثّر در تربيت «اجتماع» است؛ زيرا انسان موجودى است اجتماعى و بر همين اساس تحت تأثير افراد محيط خويش قرار مى‌گيرد و برنامه زندگى خود را با الگوهاى اجتماعى مى‌سازد. آيين و عقيده، آداب و سنن، فرهنگ، موضعگيريهاى سياسى، اجتماعى، اقتصادى و ... همه نشأت‌گرفته از زيست‌اجتماعى است.

ازاين رو، در نظام تربيتى اسلام، سالم سازى اجتماع- به عنوان عامل مؤثر در تربيت- از اهميت ويژه‌اى برخوردار است. آداب معاشرت اسلام، وسيعترين برنامه زندگى جمعى را طراحى كرده و حتى برخوردهاى جزئى را بطور گسترده مشخص كرده است كه بيانگر اهميت نقش اجتماع در تربيت انسانهاست.

بطور كلى مى‌توان برنامه سازندگى اجتماعى را در دو جنبه منفى و مثبت ارزيابى‌

[1] - جمعه( 62)، آيه 5.

[2] - صحيفه نور، ج 13، ص 267.

[3] - همان، ج 14، ص 12.