اَلْكَيِّسُ مَنْ احْيٰى فَضٰائِلَهُ وَ امٰاتَ رَذٰائِلَهُ بِقَمْعِهِ شَهْوَتَهُ وَ هَوٰاهُ. [1]

زيرك كسى است كه به سبب ريشه كن كردن شهوت و هوا و هوس خود، فضيلتهاى خويش را زنده كند و رذايل خود را بميراند.

برخوردارى از چنين خصلتى در فراز و نشيبهاى زندگى و مسئوليتهاى دشوار ادارى و تشكيلاتى، انسان را يارى خواهد كرد و او را به هدايت رهنمون خواهد شد.

امام على(ع) مى‌فرمايد:

اَلْفِطْنَةُ هِدٰايَةٌ. [2]

زيركى مايه هدايت است.

هوشيارى اخلاقى، زمانى حاصل مى‌شود كه با آفات آن مبارزه شود تازمينۀ تقويت آن در وجود انسان ايجاد گردد.

آفات هوشيارى اخلاقى

1. شكمبارگى

انسانى كه عقلش بر اثر پرخورى و شكمبارگى مغلوب شود و از كار بيفتد نمى‌تواند زيرك باشد. از اين رو، زيركى با پرخورى سازگارى ندارد، چنان كه على(ع) فرمود:

اَلْبِطْنَةُ تَمْنَعُ الْفِطْنَةَ. [3]

شكمبارگى مانع زيركى است.