2-9. نقش تعيين‌كنندۀ عوامل معنوى و فرهنگى در دفاع مقدّس

دومين اصلى كه در اين پژوهش مسلّم گرفته مى‌شود و تفصيل‌اثبات آن را بايد در جاى خود جست‌وجو كرد، اين است كه عوامل معنوى و فرهنگى در پيروزى رزمندگان اسلام در دفاع مقدّس نقشى اساسى و تعيين‌كننده ايفا كردند؛ به گونه‌اى كه دفاع مقدّس منهاى اين عوامل سرنوشتى ديگر پيدا مى‌كرد و عراق به اهداف تهاجم خويش دست مى‌يافت. اين اصل، خود، بر دو مقدمه استوار است كه تفصيل آن از حوصلۀ اين پژوهش خارج است، امّا بايسته است به‌اختصار بيان شوند:

مقدمۀ نخست: چنان‌كه پيش‌تر گفته شد، عوامل پيروزى در سطح ملّى منوط به فراهم آمدن عوامل مادى و عوامل معنوى و فرهنگى است كه در مجموع توان يك ملّت را در برابر دشمن تشكيل مى‌دهند.

مقدمۀ دوم: در اين مقدمه كه قدرى بيش‌تر دربارۀ آن سخن خواهيم گفت، مدعا اين است كه جمهورى اسلامى ايران در دفاع مقدّس، در مجموع از نظر عوامل بالفعل مادى به‌مراتب از عراق ضعيف‌تر بود. عراق در طول جنگ اعم از آغاز، اثنا يا پايان جنگ، به لحاظ داشتن سلاح و تجهيزات، تعداد نيروهاى نظامى، بنيۀ اقتصادى و حمايت‌هاى نظامى، سياسى و مالى قدرت‌هاى بين‌المللى و منطقه‌اى، برترى محسوس و غير قابل انكارى نسبت به ايران داشت. عظمت و تأثير بسيار زياد عوامل معنوى و فرهنگى در دفاع مقدّس آن‌گاه آشكار مى‌شود كه روشن گردد دشمن با چه توان مادى در برابر ايران اسلامى صف‌آرايى كرده بود. اين ادعا بدين معنا نيست كه دشمن هيچ عامل غيرمادى در اختيار نداشت [1]يا ما عوامل مادى در اختيار نداشتيم و يا عوامل مادى در