فصل اول دفاع مشروع در فقه اهل‌بيت (ع)

1. تاريخچه دفاع مشروع در فقه

در منابع اصيل اسلام مانند قرآن و سنت، دفاع به عنوان حقى فطرى و طبيعى به رسميت شناخته شده است، و فقيهان اهل بيت (ع) نيز از آغاز اجتهاد به اين مهم همت گماشته و ديدگاه اجتهادى خود را در اين مسأله حياتى ابراز كرده‌اند. دفاع در فقه شيعه به دو شاخه اصلى تقسيم مى‌شود:

الف) دفاع سازمان‌يافته از كشور در برابر تهاجم دشمنان كه از آن به جهاد دفاعى ياد مى‌كنند.

ب) دفاع فردى يا گروهى از جان و ناموس و مال خود و ديگران در برابر متجاوزان به آنها.

در اينجا به تاريخچه مختصرى از هر دو نوع مى‌پردازيم.

1-1. دفاع سازمان يافته (جهاد دفاعى)

ابوالصلاح حلبى از جمله فقيهان پيشين است كه به دفاع سازمان يافته پرداخته و نوشته است:

جهاد با كافران و جنگ‌طلبان فاسق واجب است. . . پس اگر از ناحيه بعضى كافران و جنگ‌طلبان خوف تجاوز به بعضى از سرزمين‌هاى اسلامى داده شود بر اهالى تمام اقليم‌ها لازم است با دشمنان متجاوز نبرد كنند. تفاوت جهاد نوع دوم (دفاعى) با نوع اول (ابتدايى) در آن است كه جهاد نوع اول جهاد ابتدايى است كه تنها در صورتى كه فرمانده حق و معصوم مردم را به جهاد دعوت كند، بر مردم واجب است جهاد كنند اما نوع دوم از جهاد اين گونه نيست و در هر صورت بر مردم واجب است زيرا نوع دوم از جهاد براى يارى اسلام و دفع دشمنان از سرزمين‌هاى اسلامى است و اگر دشمنان اسلام دفع نشوند حق نابود گشته و دشمنان بر سرزمين‌هاى اسلامى مسلط شده و كفر رواج پيدا خواهد كرد. [1]