5-4. افساد فى الارض

عنوان ديگرى كه طيف وسيعى از جرائم تروريستى مى‌تواند تحت آن عنوان قرار گيرد، عنوان «افساد در زمين» است. اين عنوان از همان آيه 33 سورۀ مائده استفاده مى‌شود. مفسران درباره اينكه عنوان‌هاى «محاربه» و «افساد فى الارض» آيا دو عنوان مستقل هستند يا نه؟ اختلاف نظر دارند. عده‌اى از مفسران بر اين باورند كه اين دو عنوان مكمل يكديگر و مجموعشان موضوع حكم محاربه را درست مى‌كند. محقق اردبيلى در اين باره نوشته است: «جملۀ يسعون فى الارض فساداً براى بيان حقيقت محاربه است و محتمل است علت براى حكم محاربه باشد، يعنى كه فساد باعث تجويز قتل و ديگر احكام محاربه است.» [1]

امام خمينى قدس سره نيز نفس محاربه را مستلزم مجازات‌هاى چهارگانه نمى‌داند، بلكه محاربه بر وجه فساد را مستوجب مجازات معرفى كرده است. [2]

بعضى نويسندگان در توجيه اين نظر نوشته‌اند:

آيه ظاهر در همين معنى است، زيرا «الذين» موصول است و دو جمله بعدى صله و مجموع معطوف و معطوف عليه براى بيان يك حقيقت است. آرى در صورت تكرار موصول، استفاده استقلال براى دو عنوان بجا بود. [3]

آية الله فاضل بر اين باور است كه موضوع اصلى در آيه عنوان «افساد» است نه محارب و در حقيقت محاربه از مصاديق افساد است، به اين معنى كه محارب از حيث اينكه مفسد فى الارض است موضوع حكم قرار گرفته است. شاهد اين مدعى آن است كه خداى تعالى در آيه شريفه: «من قتل نفساً بغير نفس او فسادٍ فى الارض. . .» (مائده:32) قتل مشروع را به دو مورد منحصر كرده: يكى قصاص و ديگرى مجازات افساد فى الارض و اين نشان مى‌دهد كه محاربه مصداق افساد است.

چنان كه مى‌توان استنباط كرد كه عناوين جزائى موجب قتل از مصاديق مفسد فى الارض است. اينكه چرا فقها متعرض افساد فى الارض نشده‌اند، به دليل آن است كه مفسد فى