فصل اول مفاهيم و اصطلاحات

1. فقه

فقه در لغت به معناى فهم و ادراك دقيق است كه با نوعى استنتاج و تعقل همراه باشد. راغب اصفهانى نوشته است:

فقه آن است كه انسان با استنتاج از معلومات و قضاياى بالفعل و موجود به مجهولى دست يازد. [1]

ابوهلال عسكرى نوشته است:

فقه آن است كه انسان با دقت و تأمل، پى به مقتضاى كلام ببرد؛ لذا به كسى كه مخاطب شماست مى‌گوييد: در آنچه مى‌گويم تفقه (تأمل) كن تا بر آن واقف شوى. [2]

فقه در فرهنگ قرآنى به معناى ادراك دقيق مجموعه دين اعم از مسائل اعتقادى، اخلاقى و احكام به كار رفته است. [3]و از تأمل در مجموعه رواياتى كه واژه فقه در آن به كار رفته به دست مى‌آيد كه معصومان (ع) و صحابه و تابعان اين واژه را در ادامه كاربرد قرآنى در همان معناى درك عميق مجموعه دين به كار مى‌بردند. [4]

از زمان امام صادق (ع) كه عصر تفكيك علوم از يكديگر به حساب مى‌آيد، فقه اختصاص به احكام فرعى پيدا كرد و همين معنا در ميان فقيهان در اعصار بعدى مصطلح گرديد. تعريف مشهور ميان فقيهان فريقين از فقه چنين است: «فقه عبارت است از علم به احكام شرعيه فرعيه كه از