باختر ، مجلة ، ماهنامة فرهنگی و اجتماعی که از آذر 1312 تا مهر 1314 در اصفهان منتشر می شد. نصراللّه سیف پور فاطمی صاحب امتیاز و امیرقلی امینی مدیر آن ( مدیر مجلة اخگر که انتشار آن قبل و بعداز باختر و همزمان با آن نیز ادامه داشته است ) بود. امینی در سرمقالة شمارة اول مجله هدف از انتشار آن را «خدمت به توسعة دایرة افکار، بالابردن سطح معرفت عمومی ، کوشش در طریق تهذیب و تربیت اخلاق هموطنان و مخصوصاً نوکردن و نوساختن جامعة ایرانی ... و خدمت به معارف اصفهان » ذکر کرده است (صدرهاشمی ، ج 2، ص 1 ـ 2). از شمارة 9 سال 2 (مرداد 1314) به بعد نام امیرقلی امینی دیده نمی شود و از سیف پور فاطمی با عنوان مؤسس و مدیر مسؤول یاد شده است .

اهمیت مجلة باختر در چاپ مطالبی متنوع از نویسندگان نقاط مختلف ایران است که اغلب مقیم تهران و اصفهان و برخی از آنها مشهور بودند. جز مطالب معمول مجله ، که بیشتر در زمینة ادبیات ، تاریخ ، جغرافی ، تربیت ، بهداشت و مسائل اجتماعی بوده ، در آخر هر شماره دو بخش نیز به مطالب سرگرم کننده و اخبار فرهنگی و معرفی کتاب اختصاص داشته است . مطالب ادبی متنوعی که در بعضی از شماره های مجله چاپ شده ، ظاهراً با مشورت و نظارت محمدتقی ملک الشعرای بهار بوده که در آن زمان در اصفهان به حال تبعید به سر می برده است . برخی از اشعار بهار نیز برای نخستین بار در این مجله چاپ شده است . مقالاتی که دربارة فردوسی از او و صادق رضازادة شفق و محمد حجازی (مطیع الدوله ) و محمدحسین استخر درج شده احتمالاً به مناسبت هزارة فردوسی (1313 ش ) بوده است . از دیگر نویسندگان مجله می توان به میرزا رضای افشار (استاندار اصفهان که مقالاتی تحت عنوان «گالیله » می نوشت )، حسام الدین دولت آبادی ، فرج اللّه بهرامی (دبیر اعظم )، سعید نفیسی (که در این مجله بیشتر مقالات اجتماعی می نوشت )، باقر حکیمی (نویسندة مقالات علمی از جمله سلسله مقالات «هموپت »)، عبدالعزیز جواهر کلام (نویسندة مقالات دنباله دار تحقیقی از جمله «ظهور تشیّع در ایران »)، علی هاشمی حائری ، باقرعاملی ، یاور ابوالفتح برزین ، ماطاووس ملکیانس (مترجم بعضی مقالات ادبی و اجتماعی از زبان انگلیسی )، جمشید امیر بختیاری ، محمدعلی کشاورز صدر، عباس آریانپور کاشانی و محمود وحیدزاده (نسیم ) اشاره کرد.

مقاله هایی که از مقامات محلی و مأموران نظامی و گاه نیز در تأیید سیاست رضاخان در مجله چاپ شده است ، می تواند نشانة این باشد که مقامات حکومتی محلی مشی مجله را مخالف سیاست وقت نمی دانسته اند.

باختر در اندازة 33*18 سانتیمتر و هر شمارة آن تقریباً در هشتاد صفحه منتشر می شد. کیفیت خوب چاپ و عکسهای واضح از رجال و بناهای تاریخی و نوع و سطح مقالات به این نشریه امتیازی خاص بخشیده است . پس از تعطیل مجلة باختر در 1314 ش ، بلافاصله روزنامة باختر * تأسیس و منتشر شد.

---

منابع :
(1) محمدصدر هاشمی ، تاریخ جراید و مجلات در ایران ، اصفهان 1363 ش ؛
(2) مجلة باختر (آذر1312ـ مهر1314 ش ).

/مجید تفرشی /

تصاویر این مدخل:
مجله باختر منبع:کتابخانه ملی