بَرْدَعی ، ابوسعید احمدبن حسین ، فقیه حنفی و متکلّم معتزلی قرن سوم . شهرت او به سبب مناظره و مقابله با داودبن علی اصفهانی (متوفی 270)، مرجوع کنید به سس مذهب فقهی ظاهری * است که به تضعیف این مذهب در بغداد انجامید.

از تاریخ ولادت و مراکز و مراحل تحصیل او اطلاع چندانی نداریم ، اما شهرت وی نشان می دهد که از مردم بردعه * بوده است . او در راه سفر حجّ وارد بغداد شد و در جامع بغداد در حلقة درس داوِدبن علی در بحثی فقهی بر او فائق آمد. این امر از یک سو موجب از رونق افتادن گرایش به مذهب ظاهری شد و از سوی دیگر بردعی را به اقامت در بغداد و تدریس فقه حنفی تشویق کرد. احساس نگرانی وی از رواج مذهب ظاهری ـ که بویژه با نظریة قیاس در مذهب حنفی سازگاری نداشت ـ سبب شد که او در این شهر بماند و در جامع شهر حلقة درس تشکیل دهد (خطیب بغدادی ، ج 4، ص 99ـ100؛ صفَدی ، ج 6، ص 333ـ 334). ابوالحسن کرخی ، فقیه حنفی نامور بغداد، از شاگردان او بود (ابن ندیم ، ص 261).

سال ورود بردعی به بغداد ثبت نشده و ظاهراً چند سال پیش از درگذشت داودبن علی بوده است . ازینرو با توجه به آنکه وی در 317 بغداد را به قصد حجّ ترک می گوید، مدت اقامت او در این شهر دست کم پنجاه سال شده است . در همین سال ، حادثة حملة قرامطه به مکّه روی داد (ابن اثیر، ج 8، ص 207ـ208) که به کشتار شمار زیادی از حاجیان ، از جمله بردعی ، در مکّه انجامید (خطیب بغدادی ، ج 4، ص 100؛ صفدی ، ص 334؛ قرشی حنفی مصری ، ج 1، ص 66ـ67؛ تمیمی ، ج 1، ص 342؛ ابن عماد، ج 2، ص 274ـ275؛ ذهبی ، ج 2، ص 174).

بردعی کتابی به نام مسائل الخلاف نیز نگاشته بوده که موضوع آن موارد اختلاف نظر حنفیان و شافعیان بوده است (سزگین ، ج 1، جزء 3، ص 91؛ زرکلی ، ج 1، ص 115).

---

منابع :
(1) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1385ـ1386/1965ـ1966؛
(2) ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب ، بیروت 1399/1979؛
(3) ابن ندیم ، کتاب الفهرست ، چاپ رضا تجدد، تهران 1350 ش ؛
(4) تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی ، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة ، ج 1، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض 1403/1983؛
(5) احمدبن علی خطیب بغدادی ، تاریخ بغداد ، بیروت ( بی تا. ) ؛
(6) محمدبن احمد ذهبی ، العبرفی خبرمن غبر ، ج 2، چاپ فرجوع کنید به اد سیّد، کویت 1984؛
(7) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
(8) فرجوع کنید به اد سزگین ، تاریخ التراث العربی ، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی ، ج 1، جزء 3، ریاض 1403/1983؛
(9) خلیل بن ایبک صفدی ، کتاب الوافی بالوفیات ، ج 6، چاپ س . دیدرینغ ، ویسبادن 1392/1972؛
(10) عبدالقادربن محمد قرشی حنفی مصری ، الجواهر المضیئة فی طبقات الحنفیة ، حیدرآباد دکن 1332.

/ داود الهامی /