ژوبر ،





ژوبر، پيرـ آمده اميلين ـ پروب ، خاورشناس فرانسوى و سفير ناپلئون بناپارت در ايران و عثمانى. وی در 1193/1779 در شهر اكس ـ آن ـ پرووانس به دنیا آمد. تحصيلات ابتدايى را در زادگاهش به پایان رساند. در 1207/1793، با شدت گرفتن ناآراميها در پى انقلاب فرانسه، با خانواده‌اش به پاريس رفت. در آنجا به‌سبب بيكارى پدرش، كه وكيل مجلس و از سوى انقلابيون تحت تعقيب بود، همراه و برادرش ناگزير در چاپخانه‌اى مشغول به كار شد. ژوبر پس از ناكامى در گذراندن امتحان ورودى مدرسۀ پلى‌تكنيك، در كلاسهاى تركى و عربى و فارسى مدرسۀ زبانهاى شرقى شركت کرد و به ‌سبب پيشرفت و علاقه‌اش در اين رشته، توجه استادانش، از جمله لانگلس و سيلوستر دو ساسى ، را به خود جلب كرد و قرار شد به ‌عنوان مترجم به سفارت فرانسه در قسطنطنيه اعزام گردد، ليكن به تصميم وانتور ، كنسول پيشين فرانسه در قاهره، در 1203/1789 برای مترجمی به همراه لشكريان ناپلئون به مصر رفت (ژوبر، ص 1ـ2؛ همان، مقدمه مصاحب، ص 2ـ7). با درگذشت وانتور، ژوبر جانشين او شد و خدمات مهمى کرد. پس از يك سال اقامت در مصر، به فرانسه بازگشت و در مدرسۀ زبانهاى شرقى به تدريس تركى پرداخت و در وزارت امور خارجه به ترجمه مشغول شد (همان، مقدمۀ مصاحب، ص 8، 13). در 1216/1801، به همراه ژنرال سباستيانى ، براى انعقاد قراردادهاى بازرگانى، به مصر و سوريه رفت (ژوبر، ص180). در عكا با جزارپاشا( حاكم آنجا كه به بى‌رحمى مشهور بود و در مقابل محاصرۀ سال 1214/1799 ناپلئون، از شهر دفاع كرده بود) به مذاكره پرداخت و توانست رضايت او را براى رفت و آمد تاجران فرانسوى به اين شهر به‌ دست آورد (ژوبر، ص180ـ184). در 1221/1806، وی محرمانه و برای برانگيختن دربار ايران برضد اتحاد انگلستان و روسيه و عثمانى، از سوى ناپلئون عازم ايران شد، اما در بايزيد (در شمال‌شرقى تركيه) محمودپاشا او را اسير و حدود هشت ماه در سياه‌چالى زندانى كرد، تا اینکه با وساطت دربار ايران، آزاد و راهى ايران شد (ژوبر، ص 3، 39ـ43، 371، 412). وى در تبريز با عباس‌ميرزا* و در تهران با فتح‌عليشاه قاجار* ملاقات نمود. سپس ايران به اروپا بازگشت (ژوبر، ص 159ـ160، 170ـ178، 221ـ226). در 1222/1807 نشان لژيون دونور گرفت و به شواليه ملقب شد. وى با نوشتن خاطرات سفرهاى خود به شرق شهرتى یافت و در حكومت صد روزۀ ناپلئون، در سفارت فرانسه در قسطنطنيه بود. پس از شكست ناپلئون در واترلو، ژوبر به فرانسه بازگشت و به‌ سبب طرفدارى‌اش از ناپلئون، مشاغلش را از دست داد و حتى مدتى مخفيانه زندگى كرد. در 1233/1818 برای امور تجارى به قفقاز و چين رفت و پس از بازگشت به فرانسه، به‌تدريج مقامهاى از دست رفته‌اش را به دست آورد. در پى جنگ روسيه و عثمانى (1244ـ1245/ 1828ـ1829) و انعقاد پيمان آدريانوپل نيز ژوبر نقش فعالى داشت (ژوبر، مقدمۀ مصاحب، ص 21ـ26). پس از آن، بيشتر به كارهاى پژوهشى پرداخت. مشهورترين اثر وى شرح سفرش به شرق است كه مسافرت به ارمنستان و ايران نام دارد و توصيف بسيار جالبى از وضع دربار و سرزمين ايران به دست مى‌دهد. او آداب و رسوم ايرانيان و عثمانيها را مقايسه كرده و دربارۀ قشون و تجارت و راههاى ايران اطلاعات سودمندى داده است (ژوبر، ص 224، 250، 264، 274، 282، 313ـ314).

از اين اثر سه ترجمه در در دست است: از محمود هدايت در 1322، محمود مصاحب و عليقلى اعتماد مقدّم، كه در 1347ش هر دو ترجمه در تهران به ‌چاپ رسيده است. سفرنامۀ ژوبر دو ضميمه دارد: يكى >نگاهى به گيلان و مازندران< (رجوع کنید به ژوبر، ص 417ـ465) و ديگرى >يادداشتهاى لاپى فرمانده سواره‌نظام< (رجوع کنید به همان، ص 465ـ470)، كه علينقى اعتمادمقدم اين بخش را ترجمه كرده است.

در 1240/1825 ژوبر > اصول دستور زبان تركى< و اظهارنظر دربارۀ يك نسخه خطى تركى اويغورى، و در 1241/1826 >مسافرت از اورنبورگ به بخارا< را نوشت. در 1242/1827، خلاصه‌اى از متن بختيارنامه را از روى نسخۀ خطى اويغورى منتشر كرد (ژوبر، مقدمۀ مصاحب، ص 31ـ32). سپس به ترجمۀ جغرافياى ادريسى يا نزهة‌المشتاق فى اختراق الآفاق پرداخت كه پس از هشت سال كار، در دو مجلد در پاريس( 1252-1256/1836ـ1840) منتشر شد. ژوبر با بسيارى از زبانهاى شرق آشنايى داشت و افزون بر فارسى و عربى و تركى، اويغورى و بربرى نيز مى‌دانست و مقالات گوناگونى از او در نشريات انجمن آسيايى چاپ شده است (ژوبر، مقدمۀ مصاحب، ص 33ـ34).

وی در 1263/1847، پس از يك دوره كوتاه بيمارى، درگذشت.