responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 7215

کردی، محمد‌امین ، محمد امین بن فتح الله زاده اربلی، صوفی و واعظ نقشبندی قرن چهاردهم. وی در نیمۀ دوم قرن سیزدهم در اربیل/اربل، در شمال عراق، متولد شد (کردی، مقدمۀ عزامی، ص3؛ د.اسلام، ذیل «کردی،محمد امین» ). شیخ سلامه عزامی، از خلفای او و از بزرگان علمای الازهر، در مقدمۀ تنویر القلوبِ کردی، به تفصیل به شرح احوال و سفرها و کرامات او پرداخته است.

کردی تعلیمات خود را نزد پدرش، فتح‌الله‌زاده، که شیخ طریقت قادریه بود، شروع کرد (کردی، مقدمۀ عزامی، ص3ـ4؛ د.‌ اسلام، ذیل مادّه) و از طریق عمر ضیاءالدین (متوفی 1318)، که از خلفای بهاءالدین خالد نقشبندی بود، به طریقت خالدیۀ نقشبندیه پیوست (کردی، مقدمۀ‌ عزامی، ص4؛ دی یونگ، 1978، ص142). او چند سال را با شیخ عمر گذرانید و سپس در طریقت نقشبندیه اجازۀ ارشاد گرفت (کردی، مقدمۀ عزامی، ص4ـ7؛ د. اسلام، ذیل مادّه). همچنین، با اجازۀ شیخ خویش، به سیاحت و زیارت قبور صالحان پرداخت و در این مدت واقعات غریبی را تجربه کرد (رجوع کنید به کردی، مقدمۀ عزامی، ص8؛ د. اسلام، همانجا). وی سالهای بسیاری را در مکه و مدینه سپری کرد، که توأم با مکاشفات و تجربه‌های عمیق عرفانی بود، به گونه‌ای که وی حال خود را مشابه حال ابن‌عربی در زمان تألیف فتوحات مکیه وصف کرده است (د. اسلام، همانجا؛ نیز رجوع کنید به کردی، مقدمۀ عزامی، ص8-12). سپس به مصر رفت و جز برای سفری به مکه و مدینه از آنجا خارج نشد (د. اسلام،همانجا). وی در مصر، نخست به تحصیل در الأزهر پرداخت و در رواق طلبه‌های کرد در الأزهر ساکن شد، سپس به دهکدۀ اَمْبابِه در بیرون قاهره و از آنجا به بولاق رفت و در آنجا اقامت گزید، اما گاهی برای دانش‌اندوزی به الأزهر سفر می‌کرد (کردی، مقدمۀ عزامی، ص12ـ13؛ د. اسلام، همانجا).

کردی به علم حدیث و تفسیر علاقۀ بسیار داشت و تا سالهای پایانی عمرش در مجلس درس سلیم بشری در الأزهر حاضر می شد و پس از فراگیری تفسیر و حدیث و فقه شافعی از وی، در بولاق به تدریس حدیث و فقه و کلام مشغول شد (کردی، مقدمۀ عزامی، ص13ـ14). کردی که تا آن زمان گرایش عرفانی خود را پنهان داشته بود، به سبب اشارتی که در خواب از شیخ عمر دید، به‌ ترویج تعالیم خالدیۀ نقشبندیه پرداخت و با سفرهای بسیار توانست بسیاری از اهالی قاهره و روستاهای شمال مصر را به طریقت خویش درآورد و حتی مخالفت پیروان طریقتهای دیگر و هواداران جنبش سلفی، مانع از افزایش مریدان وی نشد (کردی، مقدمۀ عزامی، ص14ـ15؛ د. اسلام، همانجا؛ وایزمن، ص100).

محمدامین کردی در 1332 درگذشت و در گورستان قرافۀ قاهره، نزدیک مقام سیده زینب، دفن شد (درنیقه، ص130؛ د. اسلام،همانجا).

پس از محمد امین کردی، فرزند و نوه اش طریقت خالدیۀ نقشبندیه را تداوم بخشیدند. این طریقت بیشتر در میان طبقات بالای جامعه رواج داشت. انشعاباتی که در این طریقت به وجود آمد، مانع از گسترش آن در دیگر کشورهای شمال افریقا و سرزمینهای جنوب صحرا شد (دی یونگ، سلسله‌های صوفیانه... ، ص125؛ وایزمن، ص101). دیگر خلیفۀ برجسته کردی، محمد امین سقا نام داشت که بسیاری از نقشبندیهای معاصر در مصر از اخلاف او هستند (د. اسلام، همانجا).

کردی آثار متعددی در فقه و حدیث و تفسیر و عرفان دارد، که از مهمترین آنهاست: تنویر القلوب فی معامله علام الغیوب، در سه بخش، که بخش اول به عقاید دینی، بخش دوم به فقه شافعی و بخش سوم به تصوف اختصاص دارد و در آن به بیان اصطلاحات و مفاهیم عرفانی به شیوۀ طریقت نقشبندیه پرداخته است.

مواهب السرمدیه فی مناقب الساده النقشبندیه نیز اثری است شامل شرح احوال مشایخ نقشبندیه تا شیخ عمر ضیاءالدین، و اصول طریقت نقشبندیه. کردی همچنین به سبب علاقه به تعلیم قرآن، رساله‌ای در علم تجوید قرآن و آداب تلاوت نوشت، که به چاپ نرسیده است (کردی، مقدمۀ عزامی، ص16؛ برای آگاهی از دیگر آثار وی، رجوع کنید به سرکیس، ج2، ستونهای1554 و 1555؛ زرکلی،ج6،ص43). کردی بیشتر بر دو تعلیم نقشبندیه، یعنی ذکر خفی و تلاوت دعای معروف به «ختم خواجگان»، که توسل به مشایخ نقشبندیه برای دفع بلایا و حوادث است، تأکید داشت. از‌این‌رو، بخشی از آثارش را به مبحث ذکر قلبی و لسانی و کیفیت و آداب آن در میان نقشبندیه اختصاص داده و به بیان دلایل نقلی و عقلی ترجیح ذکر قلبی بر ذکر زبانی پرداخته است (رجوع کنید به کردی، تنویر، ص508ـ520؛ همو، 2005، ص282ـ299).


منابع :
(1) خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج6، بیروت 2002؛
(2) محمداحمد درنیقه، الطرق النقشبندیه و اعلامها، چاپ جروس برس، [طرابلس] [1407/1987]؛
(3) یوسف الیاس سرکیس، معجم المطبوعات العربیه و المعربه، قم1410؛
(4) محمدامین کردی، تنویر القلوب فی معامله علام الغیوب،چاپ سلامه عزامی،بیروت [بی‌تا]؛
(5) همو، المواهب السرمدیه فی مناقب الساده النقشبندیه، قاهره 2005؛
(6) Frederick de Jong, Sufi orders in Ottomon and post-Ottomon Egypt and the middle-east, Istanbul.
(7) Ibid, Turuq and Turuq-linked institutions ik nineteenth century Egypt, Leiden,1978.
(8) EI2, s.v. “AL- KURDĪ, MUHAMMAD AMĪN”, by Hamid Algar.
(9) Itzchak Weismann, The Naqshbandiyya, orthodoxy and activism in a world wide sufi tradition, London and New York, 2007.
/جمشید جلالی شیبانی/



تاریخ نشر اینترنتی: 05/07/1391

اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 7215
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست