responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 708

 

بدخشی ، محمدبن رستم ، از علمای علم حدیث و رجال در شبه قارة هند. در 21 جمادی الاولی 1098 در جلال آباد ( کابل ) افغانستان به دنیا آمد و در 1161، زمان سلطنت محمد شاه (حک : 1131-1161) درگذشت . دلیل انتساب او به بدخشان آن است که نیاکانش در آنجا ساکن بودند و بعدها نیای بزرگ او عبدالجلیل (متوفی ح 1020)، که از فقهای حنفی بود، به هند مهاجرت کرد. پدرش ، به علم اصول ، کلام ، ریاضی و شعر و ادب احاطه داشت و کتابهایی از زبان پرتغالی به فارسی و عربی ترجمه کرد که از آن جمله از المقائیس می توان نام برد. بدخشی در خانواده ای اهل علم و وابسته به دربار اورنگ زیب (حک : 1068-1118) پرورش یافت و علم حدیث را نزد شیخ مقرب الله دهلوی آموخت . در 25 جمادی الا´خرة 1115، به توصیة روح الله خان (رجوع کنید به اورنگ آبادی ، ص 309-317)، به دربار اورنگ زیب راه یافت . مقام او در دربار بتدریج از منصب سه صدی (فرماندهی واحد سیصد نفری ) تا شش صدی (فرماندهی واحد ششصد نفری ) ترقی کرد و به مأموریتهایی در اوتارپرادش (1130) و راهون (از توابع داروک در غرب دهلی ) فرستاده شد.

آثار بدخشی ، که نسخه های خطی آنها در کتابخانه های هند و پاکستان موجود است ، عبارت اند از: 1) تاریخ محمدی (تألیف : 1124-1161)، مهمترین کتاب او در دو جلد، که تاریخ اسلام را از زمان پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم تا زمان حیات بدخشی دربر می گیرد. او در این کتاب از شصت منبع فارسی و عربی استفاده و خطاهای مورخان گذشته را اصلاح کرده است (چاپِ بخشِ ششم از جلد دوم این کتاب به کوشش امتیاز علی عرشی ، علیگره 1960؛ برای نسخه های خطی این اثر رجوع کنید به اشرف ، ج 1، ص 16؛ اته ، ج 1، ص 902، ش 1659، ص 1534، ش 2834؛ استوری ، ج 1، ص 141، 1244؛ ترجمة فارسی ، ج 2، ص 652-653؛ ریو، ج 3، ص 895، ش 1824. Or ؛ منزوی ، ج 10، ص 128-129، ج 11، ص 1364). 2) تحفة المحبین بمناقب الخلفاءالراشدین (7 رمضان 1125)، به عربی (محمد هارون و بهرام یمنی ، ص 581). 3) تراجم الحفاظ (7 ربیع الاول 1146 در دهلی )، به عربی که گزیدة الانساب سمعانی است و بدخشی در مواردی اطلاعات سودمند بدان افزوده است (همان ، ص 170؛ هدایت حسین ، ص 285-288). 4) ردالبدعة فی معتقد اهل السنة (1118)، به فارسی که آن را به اورنگ زیب تقدیم کرده است . 5) عبرت نامه ، به فارسی روان و ساده ، که در آن ضمن شرح وقایع روزانة زندگی خویش از زمان ملازمت با اورنگ زیب تا آخر حکومت فرخ سیر پادشاه ، به ذکر سلاطین و امرای معاصر خود پرداخته است . محمد بخش آشوب در تاریخ محمد شاهی از این کتاب بهرة فراوان برده و جاناتان اسکات آن را به انگلیسی ترجمه کرده است (برای نسخه های خطی این اثر رجوع کنید به اته ، ج 1، ص 146، ش 392، ص 1534، ش 2834؛ استوری ، ج 1، ص 606؛ ایوانف ، ج 2، ص 461، ش 699؛ منزوی ، ج 10، ص 128، ج 12، ص 1947). 6) مفتاح النجاء فی مناقب آل العباء (1124 در لاهور) به عربی و شامل احادیث موثّق و غیرموثّق (رجوع کنید به محمد هارون و بهرام یمنی ، ص 602؛ آقابزرگ طهرانی ، ج 21، ص 355 که نام کتاب را مفتاح النجاة .... آورده است ). 7) نزل الابرار بماصح من مناقب اهل البیت الاطهار، به عربی که آن را برای امیرالامرا سید حسین علی خان حسینی بارهوی نوشته و در آن فقط از احادیث موثق استفاده کرده است (چاپ محمد هادی امینی ، اصفهان 1362؛ برای نسخه های خطی این اثر رجوع کنید به کوکب ، ص 284؛ محمد هارون و بهرام یمنی ، ص 606؛ فهرست رامپور ، ص 672).

کتابی به نام جنات الفردوس به زبان فارسی نیز بدو منسوب است (الیوت و داوسون ، ج 8، ص 413؛ استوری ، ج 1، ص 135؛ ترجمة فارسی ، ج 2، ص 637؛ ریو، ج 1، ص 138، ش 144 . Or ، ج 3، ص 1166).


منابع :
(1) محمد محسن آقا بزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) چارلز آمبروز استوری ، ادبیات فارسی برمبنای تألیف استوری ، ترجمة یو.ا. برگل ( به روسی ) ، مترجمان یحیی آرین پور، سیروس ایزدی ، و کریم کشاورز، چاپ احمد منزوی ، تهران 1362 ش ؛
(3) میرعبدالرزاق اورنگ آبادی ، مآثرالامراء ، کلکته 1888؛
(4) امتیاز علی عرشی ، مقالات عرشی ، لاهور 1970، ص 430-447؛
(5) فهرست کتب عربی موجوده کتب خانه ریاست رامپور ، رامپور 1902؛
(6) احمد منزوی ، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان ، اسلام آباد 1362 ش ؛
(7) محمد هارون ، بهرام یمنی ، فهرست نسخه های خطی عربی کتابخانة ندوة العلماء لکهنو ، دهلی نو 1365 ش ؛


(8) M. Ashraf, Persian manuscripts in the National Museum of Pakistan at Karachi, vol.I, Karachi 1971;
(9) H.Elliot, M. Dawson, The history of India as told by its own historians: the Muhammaden period , Calcutta 1953;
(10) Hermann Ethإ, Catalogue of Persian manuscripts in the Library of the India Office, Oxford 1903-1937;
(11) Hidayat Hussain, Catalogue of the Arabic Mss. in the Buhar Library, Calcutta 1923;
(12) Vladimir Ivanov, Concise descriptive catalogue of the Persian manuscripts in the Curzon Collection, Asiatic Society of Bengal, Calcutta 1924-1927;
(13) Qazi Abdul Nabi Kaukab, Handlist of Arabic manuscripts in the Panjab University Library, revised by Syed Jamil Ahmad Rizvi, Lahore 1982;
(14) Charles Rieu, Catalogue of the Persian manuscripts in the British Museum, Oxford 1966;
(15) Charles Ambrose Storey, Persian literature: a bio-bibliographical survey, vol. â , London 1972.

/ عارف نوشاهی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 708
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست