دانشنامه جهان اسلام - بنیاد دائرة المعارف اسلامی

اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی الجزء : 1 صفحة : 6904

خبرگزارى ، خبرگزارى، نهادى براى تأمين خبر رسانه هاى عمومى اعم از نشريات و راديو و تلويزيون. قديمترين خبرگزاريهاى جهان اسلام آذرتاج (در جمهورى آذربايجان كنونى) و آناطولى (در تركيه كنونى) بودند كه هر دو به فاصله يك ماه در 1338/1920 فعاليت خود را آغاز كردند. با تأسيس خبرگزارى در كشورهاى اسلامى ــكه غالبآ پس از استقلال اين كشورها بودــ وابستگى آنها به خبرگزاري هاى بزرگ جهان، كه فعاليتهاى خبرى را در انحصار خود داشتند، كاهش يافت و آنها با حفظ استقلال خبرى خود، اخبار منطقه را دقيقتر و موثقتر تنظيم و ارسال كردند. اگرچه خبرگزاري هاى معتبر جهان از اخبار اين خبرگزاري ها كمتر استفاده مىكنند، در برخى موارد خبرگزاريهاى جهاناسلام با تهيه خبرهاى اختصاصى منبع اصلى خبرگزاري هاى مهم جهاناند.

اين مقاله شامل اين بخشهاست :

1) ايران

2) آسياى مركزى و قفقاز

3) تركيه

4) شبه قاره هند و جنوب شرق آسيا

5) جهان عرب

6) افريقاى مسلمان غيرعرب

1) ايران

انديشه تأسيس مركزى براى تهيه و ارسال خبر در ايران، نخستين بار در 1302ش شكل گرفت. اين مركز به همت عباس مسعودى* (مدير مؤسسه اطلاعات*) و سه تن از همكارانش (على اكبر سليمى، جهانگير مصور رحمانى و صادقزاده)، با نام مركز اطلاعات داير گرديد. پيش از آن، خبرنگاران و نويسندگان نشريات، اطلاعيابى و گردآورى و تنظيم خبر را خود انجام مىدادند، ولى پس از تأسيس اين مركز، نشرياتى چون ايران، شفق سرخ، گلشن و كوشش به تدريج مشترك آن شدند. با افزايش مشتركان مركز، مسعودى براى جلب توجه آنها، مضمون خبرها را تغيير مىداد و هر خبرى را به شكلهاى گوناگون تنظيم مىكرد (اطلاعات، سال 1، ش 1، 19 تير 1305، ص 1؛ مسعودى، ص 23ـ24). مركز اطلاعات پس از آغاز همكارى با خبرگزاريهاى خارجى (چون هاواس، رويتر و تاس)، افزون بر خبرهاى داخلى، خبرهاى دريافتى خارجى را نيز پس از ترجمه در اختيار نشريات مى گذاشت. مترجمان همكار اين مركز عبدالحسين ميكده (مترجم زبان فرانسه)، حمزه سردادور (مترجم روسى) و فريبرزخان (مترجم انگليسى) بودند (مسعودى، ص 25).

در 1313ش، رضاشاه، پس از ديدار از خبرگزارى آناطولى در تركيه، تصميم گرفت يك خبرگزارى ملى در ايران تأسيس كند. به خواست وى اداره اطلاعات و مطبوعات در وزارت امورخارجه با نام آژانس پارس، به رياست عبداللّه انتظام، در مرداد همان سال تأسيس شد. آژانس پارس نخستين خبرگزارى رسمى دولتى بود كه هدف از تشكيل آن، جلوگيرى از نشر اخبار كذب درباره ايران در نشريات خارجى بود؛ آنها خبرهاى راجع به ايران را از آژانسهاى خارجى دريافتمىكردند. از همين روى، آژانس پارس براى توسعه ارتباط خبرى ايران با كشورهاى ديگر و نيز تمركز اخبار آژانسهاى خارجى براى ارسال به جرايد، فعاليت خود را آغاز كرد (اطلاعات، سال 9، ش 2258، 20 مرداد 1313، ص 1؛ مسعودى، ص110؛ سازمان خبرگزارى جمهورى اسلامى، 1377ش، ص 12).

وزارت امورخارجه، مطابق تصويب نامه هيئت وزيران (مرداد 1313)، با ارسال بخشنامه به وزارتخانه ها و مجلس و شهردارى و اداره ها، مقرر كرد از آن پس آژانس پارس متصدى تمركز و ارسال خبر به جرايد باشد و نشريات، بدون دريافت و تأييد خبر از آژانس، حق انتشار خبر را نداشته باشند (مركز اسناد وزارت امورخارجه، آرشيو، «تأسيس آژانس در ايران (آژانس پارس)»، سال 1313ش، كارتن 25، پرونده 19؛ همو، «آژانس پارس و روابط آن با آژانسهاى دول خارجه»، سال1314ش، كارتن 25، پرونده 1). بر اين اساس، خبرهاى وزارتخانه ها نيز از طريق آژانس پارس در اختيار جرايد گذاشته مىشد. مدتى بعد به دستور محمودجم، نخست وزير وقت، مقرر گرديد اخبار وزارتخانه ها پس از ارسال به نخست وزيرى و بنابه تشخيص دفتر نخست وزيرى، در اختيار آژانس پارس گذاشته شود (سازمان اسناد ملى ايران، آرشيو، «نظام نامه تمركز اخبار و نشر آن در داخل و خارج كشور»، ص 12، سند ش 240016152، مورخ 1315ش).

آژانس پارس، افزون بر قراردادهايى كه با آژانسهاى خارجى (هاواس و آناطولى) داشت، اخبار و اطلاعات خود را از آژانسهاى ديگرى چون رويتر، رنكو، تاس، استيفانى و مولتى هاواس مى گرفت (مركز اسناد وزارت امور خارجه، آرشيو، «آژانس پارس و روابط آن با آژانسهاى دول خارجه»، سال 1314ش، كارتن 25، پرونده 1). آژانس پارس نشريهاى به دو زبان فارسى و فرانسه منتشر مىكرد كه براى شخصيتهاى سياسى، خبرگزاريهاى خارجى و روزنامه ها ارسال مىشد. در 1319ش، پس از شش سال كه آژانس پارس تابع وزارت امور خارجه بود، زيرنظر اداره كل انتشارات و تبليغات قرار گرفت. آژانس پارس در آغاز، خبرها را از طريق تلگراف خانه يا از راديوهاى خارجى كسب مىكرد، ولى در 1322ش براى نخستين بار دستگاههاى مخابراتى جديد را به كار گرفت (صديق، ج 3، ص 1ـ2؛ سازمان خبرگزارى جمهورى اسلامى، همانجا).

در 1342ش، نام آژانس پارس به خبرگزارى پارس تغيير يافت و زيرنظر وزارت اطلاعات قرار گرفت (همو، 1361ش، ص 5). خبرگزارى پارس در 1346ش به صورت اداره كل با دو معاونت داخلى و خارجى درآمد كه دو اداره جمعآورى و بهره بردارى، زير مجموعه معاونت داخلى، وظيفه گردآورى و بخش خبر را برعهده داشتند. از 1347ش دو «بولتن» اخبار خارجه و اخبار داخله به فارسى منتشر شد. «بولتن» محرمانهاى نيز در پنج نسخه (ويژه شاه، نخستوزير، وزير دربار، وزير امورخارجه و ساواك) تهيه و ارسال مىشد. بولتن انگليسى ديلى نيوز نيز از 1354ش انتشار يافت (دژم، مصاحبه مورخ 10 تير 1387).

سازمان راديو و تلويزيون در 1350ش، خبرگزارى مستقلى تأسيس كرد كه بعدها «واحدمركزى خبر» نام گرفت. اين خبرگزارى به موازات خبرگزارى پارس به فعاليت پرداخت، ولى خبرهاى رسمى دولتى را فقط خبرگزارى پارس پخش مىكرد (همان مصاحبه).

در 1354ش، اساسنامه 23 مادّهاى خبرگزارى پارس تدوين شد و از آن پس با نام «سازمان خبرگزارى پارس»، به صورت شركت سهامى وابسته به وزارت اطلاعات و جهانگردى، به فعاليت خود ادامه داد.

نمايندگيهاى سازمان خبرگزارى پارس در 1354ش در استانها داير شد و فعاليت برون مرزى آن از اواخر 1355ش، با تأسيس دفترهايى در كشورهاى همسايه، آغاز گرديد كه در 1372ش به 35 نمايندگى در كشورهاى ديگر افزايش يافت. از 1354ش بهبعد، تشكيلات سازمان خبرگزارى پارس گسترش يافت و بخشهاى متعدد فرهنگى واجتماعى و امورمجلس و اقتصادى و شهرستانها و خدمات خارجى به آن اضافه شدند (دژم، همان مصاحبه؛ سازمان خبرگزارى جمهورى اسلامى، 1377ش، ص 18).

پس از پيروزى انقلاب اسلامى، در دى 1360 نام خبرگزارى پارس به خبرگزارى جمهورى اسلامى (ايرنا) تغيير يافت (دژم، همان مصاحبه؛ سازمان خبرگزارى جمهورى اسلامى، 1361ش، ص 8). ايرنا از اعضاى فعال ائتلافهاى بين المللى خبرى ــچون خبرگزارى كشورهاى عضواوپك(اوپكنا)،خبرگزارى بين المللى اسلامى (اينيا)، خبرگزارى كشورهاى غيرمتعهد (ناناپ) و خبرگزاريهاى آسيا ـ اقيانوسيه (اوانا)ــ محسوب مىشود.

همچنين عضو مؤسس خبرگزاريهاى سازمان كشورهاى همكارى اقتصادى اكو (اكونا) و اتحاديه خبرگزاريهاى درياى خزر (اكسنا) است (سازمان خبرگزارى جمهورى اسلامى، 1377ش، ص40ـ46؛ مالك و محسنيان راد، ص 92).

ايرنا با در اختيار داشتن نزديك به سه ميليون قطعه عكس، صاحب قديمترين و غنى ترين مجموعه عكس در ايران محسوب مىشود. مهمترين عكسهاى اين مجموعه مربوط به جنگ عراق با ايران و جنگهاى داخلى بوسنى و هرزگوين است. دانشكده خبر يكى از نهادهاى اين خبرگزارى است كه وظيفه تربيت خبرنگار را بر عهده دارد. ايرنا رسانهاى فعال در پوشش دادن به خبرهاى داخلى و خارجى است. از جمله خبرهاى آن، كه پيش از رسانه هاى جهان مخابره شد، دستگيرى صدام حسين، رئيس جمهورى عراق، بود. ايرنا در 1376ش شبكه اينترنتى خود را راه اندازى كرد.

در 1378ش، نخستين خبرگزارى غيردولتى ايران، با نام خبرگزارى دانشجويان ايران (ايسنا)، تأسيس شد. از آغاز دهه 1380ش، روند تأسيس خبرگزاريهاى غيردولتى شتاب گرفت و خبرگزاري هاى بسيارى فعاليت خود را آغاز كردند، ولى فقط دوازده خبرگزارى غيردولتى ــمطابق «آيين نامه تأسيس و نحوه فعاليت خبرگزاري هاى غيردولتى»، مصوب هيئت وزيران در ارديبهشت 1384ــ مجـوز فعـاليت دارند. ايـن خبـرگزاري هـا عبارت اند از: فارس، مهر، ايكنا (خبرگزارى قرآنى ايران)، موج (خبرگزارى اقتصادى)، ميراث (خبرگزارى ميراث فرهنگى)، رسا (كه به اخبار حوزه هاى علميه جهان تشيع و مراجع تقليد مى پردازد)، شبستان (خبرگزارى حوزه دين)، ايلنا (خبرگزارى كار ايران)، ايپنا (خبرگزارى ورزش ايران)، قدس/ قدسنا(خبرگزارى فلسطين)، آريا و ايسنا.

منابع :
(1)علاوه بر اسناد موجود در آرشيو سازمان اسناد ملى ايران و مركز اسناد وزارت امور خارجه؛
(2) عذرا دژم، كارشناس خبر و خبرنگار سياسى خبرگزارى پارس از 1347ـ1359ش، تهران، مصاحبه، 10 تير 1387؛
(3) سازمان خبرگزارى جمهورى اسلامى، خبرگزارى جمهورى اسلامى، تهران 1361ش (جزوه منتشر نشده)؛
(4) همو، سازمان خبرگزارى جمهورى اسلامى از تأسيس تا سال 1377، تهران 1377ش (جزوه منتشر نشده)؛
(5) عيسى صديق، يادگار عمر، تهران 1338ـ1356ش؛
(6) فرهاد مسعودى، پيروزى لبخند، ]تهران[ 1354ش؛
(7) Abbas Malek and Mehdi Mohsenian Rad, "Iran", in Massmedia in theMiddle East: a comprehensive handbook, edYahya R. Kamalipour and Hamid Mowlana, Westport,Conn.: Greenwood Press, 1994.
/ پروين قدسى زاد/

2) آسياى مركزى و قفقاز

خبرگزاريهاى منطقه آسياى مركزى و قفقاز را بايد در دو دوره بررسى كرد: پيش از فروپاشى اتحاد جماهير شوروى و استقلال جمهوريهاى آن؛ و پس از آن. در دوره اول مطبوعات حزبى متعددى در اين جمهوري ها به وجود آمدند كه به حكمرانى ايدئولوژى كمونيستى كمك كردند و در چهارچوب مشى رسمى دولت قلم زدند. در اين دوره هرگونه تخلف از موضع رسمى و مركزى حكومت، مجازاتى سخت داشت. در دوره دوم، آزادى مطبوعات اندكى بيشتر و جريان خبرى از حالت فرمايشى خارج شد؛ البته اين جريان، روندى آزاد و طبيعى و بدون مانع نبود و به سبب نبود ساختارها و زيربناهاى قوى ارتباطى، اغلب اين جمهوري ها نتوانستند از نظر آزادى نشر اخبار، به وضع مطلوبى دست يابند. بيشتر خبرگزاريهاى اين كشورها به دولت وابستهاند و در برخى موارد مناسبات جدّى با روسيه دارند. خبرگزاريهاى مستقل و آزاد در اين كشورها بسيار كم و حاميان مالىِ خبرگزاريهاىِ به ظاهر مستقل نيز مراكز و مقاماتِ دولتىاند.

جمهورى آذربايجان. مهمترين خبرگزارى اين جمهورى و تنها منبع خبرى رسمى و دولتى، آذرتاج است كه دولت جمهورى دموكرات آذربايجان در 12 جمادى الآخره 1338/ 3 مارس 1920 آن را تأسيس كرد. در دوره اتحاد جماهير شوروى، خبرگزارى آذرتاج با نامهايى چون آذرتا (1300/ 1921)، ذاكتا (1301ش/1922)، آذرتا (1315ش/ 1936) و آذراينفورم (1351ش/1972)، فعاليت مىكرد، ولى پس از استقلال جمهورى آذربايجان (1370ش/ 1991)، با نام اصلى خود، آذرتاج، به فعاليت ادامه داد (اصلاناف و همكاران، ص 15ـ16). از 12 اسفند 1373 تا 27 دى 1378/ 3 مارس 1995 ـ 17 ژانويه 2000، اين خبرگزارى با نام خبرگزارى دولتى زيرنظر هيئت دولت آذربايجان فعاليت كرد و از آن پس به خبرگزارى دولتى آذربايجان تغيير نام داد. درمجموع، آذرتاج تاكنون هفت بار تغيير نام داده است (همان، ص 15). اين خبرگزارى اخبار آذربايجان را در حوزههاى سياسى، اقتصادى، فرهنگى، ورزشى و بهداشت، به زبانهاى انگليسى، تركى آذربايجانى و روسى منتشر مىكند. آذرتاج در 1383ش/ 2004 به سازمان خبرگزاريهاى آسيا پاسيفيك، و در 19 فروردين 1387/ 8 آوريل 2008 به خبرگزاريهاى اروپاى متحد پيوست. آذرتاج يكى از بنيانگذاران انجمن خبرگزاريهاى ملى كشورهاى مشترك المنافع مستقل است.اين خبرگزارى در ايالات متحده امريكا، روسيه، تركيه، فرانسه، آلمان، استراليا، ايران، اوكراين، گرجستان، قزاقستان و ديگر كشورهاى آسياى مركزى دفتر دارد (خبرگزارى آذرتاج، 2009). آذرتاج چند كتاب نيز منتشر كرده است : حيدرعلى افوآذرتاج (1384ش/ 2005)؛ >دموكراسى در جوامع در حال گذار< (1386ش/ 2007)، كه به روسى و انگليسى چاپ شده است؛ و >گفتگوى تمدنها و نقش احزاب سياسى< (1387ش/ 2008؛ اصلاناف و همكاران، ص 54).

خبرگزارى ترند يكى از خبرگزاريهاى غيردولتى آذربايجان است كه در 1374ش/1995 تأسيس شد. ترند از خبرگزاريهاى بانفوذ و بزرگ آذربايجان و قفقاز و كشورهاى آسياى مركزى است، در سيزده كشور خبرنگار دارد و روزانه نزديك به پانصد خبر به پنج زبان آذربايجانى، انگليسى، روسى، فارسى و عربى منتشر مىسازد. اين خبرگزارى افزون بر انتشار اخبار منطقهاى و جهانى در امور تجارى و مالى، اطلاعات تحليلى در زمينه هاى مالى و بازار كالا در اختيار كارشناسان و متخصصان بخش بازار و تجارت قرار مىدهد. يكى از اولويتهاى اين خبرگزارى، به كارگيرى نظام چندرسانهاى و ارائه مطالب به صورت تصويرى با كيفيت عالى براى مشتريان است. ترند در 1385ش/2006 و 1386ش/ 2007 برنده جايزه بهترين خبرگزارى در آذربايجان شد (رجوع کنید به خبرگزارى ترند، 2009).

تاجيكستان. مهمترين خبرگزاريهاى تاجيكستان عبارت اند از: خبرگزارى ملى تاجيكستان يا خُوَر؛ آسياپلاس؛ و اوستا، كه غير دولتى است.

خور، ركن اصلى خبرى تاجيكستان است و در ميان جمهوري هاى اتحاد جماهير شوروى يكى از مشهورترين خبرگزاريها بوده است. خور در 1304ش/ 1925 در شهر دوشنبه تأسيس شد و پس از اينكه تاجيكستان در 21 فروردين 1371/ 10 آوريل 1992 به استقلال رسيد، جانشين خبرگزارى تلگراف تاجيكستان شد، كه پيش از استقلال تاجيكستان فعاليت مىكرد. خور زير نظر دولت تاجيكستان به عنوان آژانس خبرى ملى سازماندهى شد و تنها خبرگزارى اين كشور است كه به صورت رسمى فعاليت مىكند و اخبار راجع به فعاليتهاى رئيس جمهورى، حكومت، مجلس تاجيكستان و همچنين تمامى دستگاههاى دولتى را پوشش مىدهد. خور اخبار را به شش زبان تاجيكى، روسى، فارسى، عربى، ازبكى و انگليسى منتشر مىكند (خبرگزارى خور، 2010).

خبرگزارى آسياپلاساز 1375ش/ 1996 فعاليت مستقل خود را آغاز كرد. نخستين خبرنامه آن، به روسى و انگليسى، در 1375ش/ 1996 منتشر شد و در ماه نخست فعاليت آن، سفارتخانه ها و سازمانهاى بين المللى مستقر در تاجيكستان، مشترك اين خبرگزارى شدند. آسياپلاس شبكه ارتباطى خود را افزون بر دوشنبه در مناطق ديگر تاجيكستان،مانند خجند، كولاب، قرغان تپه و خاروغ، نيز گسترش داد. اين خبرگزارى از شروع فعاليت، بىطرفى و بى غرضى و دورى از تعصبات منطقهاى و جهت گيريهاى ديگر را اصول كار خود معرفى كرد. از 1376ش/ 1997 نسخه الكترونيك آسياپلاس در اينترنت راه اندازى شده است. مؤسسه خيريه بين المللى «حاميان قرن» در 5 اسفند 1383/ 24 فوريه 2005، به اين خبرگزارى مدال طلاى افتخارى حمايت از نوع دوستى داد. در دى 1378/ ژانويه 2000، آسياپلاس هفتهنامه آسياپلاسى را منتشر كرد كه در 1380ش/2001 برنده جايزه لاهوتى از اتحاديه روزنامهنگاران تاجيك شد. ايستگاه راديويى اين خبرگزارى در 18 شهريور 1381/ 9 سپتامبر 2002 شروع به كار كرد. استوديوى تلويزيونى آن نيز در همان سال تأسيس شد. همچنين مدرسه مستقل روزنامه نگارى آسياپلاس، با نام تاجيكستان ـ قرن بيست ويكم، در 1380ش/2001 افتتاح شد. اين مدرسه به طور گسترده و نزديك با گروه روزنامهنگارى دانشگاه ملى مسكو و دانشگاه ملى تاجيكستان همكارى دارد (خبرگزارى آسيا ـ پلاس، 2010).

خبرگزارى اوستا، يكى از گسترده ترين شبكههاى خبرى اينترنتى است كه در 1383ش/2004 فعاليت خود را آغاز كرد. بنيانگذار آن سازمان رسانه هاى غيردولتى كوه نور است كه در 1378ش/ ژوئيه 1999 تأسيس شد. پايگاه اينترنتى خبرگزارى اوستا در 1384ش/2005 بهترين منبع خبرى تاجيكستان شناخته شد. بايگانى اين خبرگزارى بيش از چهل هزار سند به زبانهاى روسى و انگليسى دارد (خبرگزارى اوستا، 2009).

ازبكستان. مهمترين خبرگزاريهاى اين جمهورى، خبرگزارى جهان (متعلق به وزارت خارجه)، تركستان پرس و خبرگزارى دولتى جمهورى ازبكستان است. خبرگزارى جهان در 1374ش/ 1995، با هدف انتشار اخبار اصلاحات اجتماعى، اقتصادى، سياسى و فرهنگى ازبكستان و توسعه روابط با خبرگزاريهاى دنيا و تشويق همگرايى با فضاى اطلاعاتى جهانى، تأسيس شد. برنامههاى اصلى اين خبرگزارى عبارتاند از عقد قراردادهاى مشاركتبا خبرگزاريهاى داخلى و خارجى،انتشار خبرنامه، كتاب، كتابهاى راهنما، كتابچه ها و محصولات تصويرى، كه ظرفيتهاى بالقوه اين خبرگزارى براى همكاريهاى بين المللى را نمايان مىسازد. اين خبرگزارى تنها رسانه جمعى در ازبكستان است كه شبكه گزارشگران خود را از طريق هيئتهاى سياسى ازبكستان در خارج از كشور استخدام مىكند و اين افراد در روسيه، آلمان، امريكا، بلژيك، مصر، هند، فرانسه، تركيه و ژاپن فعاليت مىكنند. خبرگزارى جهان اخبار خود را به چهار زبان روسى، ازبكى، انگليسى و عربى منتشر مىسازد (خبرگزارى جهان، 2010).

قرقيزستان. از جمله خبرگزاريهاى اين جمهورى، آكى پرس، 24 كىجى و خبرگزارى رسمى قرقيزستان با نام خبر است. آكىپرس ــكه در 1380ش/ 2001 تأسيس شدــ يكى از خبرگزاريهاى در حال توسعه در فضاى رسانههاى جمعى جمهورى قرقيزستان است. اداره مركزى اين خبرگزارى در بيشكِك است و در همه استانهاى قرقيزستان نيز دفتر نمايندگى دارد. آكى پرس به بخش خصوصى وابسته است و خبرهاى سياسى، اقتصادى، اجتماعى، علمى و فرهنگى قرقيزستان در اين خبرگزارى تهيه مىشود. خبرگزارى آسياى مركزى نيز ــكه از 1386ش/2007 به فعاليت پرداخته ــ بخشى از خبرگزارى آكىپرس است (خبرگزارى آكى پرس، 2010).

خبرگزارى 24 كىجى يكى ديگر از خبرگزارى مهم قرقيزستان است. اين خبرگزارى در تاريخ 3 اسفند 1384/ 22 فوريه 2006 در وزارت دادگسترى قرقيزستان به ثبت رسيد. هدف از تأسيس آن، تأمين نيازهاى اطلاعاتى براى كشور و همكارى با بخشهاى خصوصى است. اين خبرگزارى مى كوشد خبرهاى حوزه تخصصى خود (آسياى مركزى) را به طور گسترده پوشش دهد و براى اين امر، پايگاه اينترنتى راه اندازى كرده است (خبرگزارى 24 كىجى، 2010).

قزاقستان. مهمترين خبرگزارى اين جمهورى، خبرگزارى دولتى كازينفرماست كه در 1338 (=1299ش)/1920، با نام اورنبورگ ـ تورگاى روس، تأسيس شد. در 1304ش/ 1925 به كازتاج تغيير نام داد و در نهايت نام كازين فرم را برگزيد. اين خبرگزارى عضو اتحاديه بين المللى خبرگزاريهاى سازمان خبرگزاريهاى آسيا ـ اقيانوسيه و عضو اتحاديه خبرگزاريهاى ملى كشورهاى مشترك المنافع و همچنين عضو سازمان خبرگزاريهاى كشورهاى تركزبان است. كازين فرم آخرين اخبار و اطلاعات را به زبانهاى قزاقى، روسى و انگليسى منتشر مىكند و اداره مركزى آن در شهر آستانه است (خبرگزارى كازين فرم، 2010).

منابع :
(1) AKI Press, 2010. Retrieved Feb.22, 2010, from http:// www.akipress.com.
(2) Asia-plus News, 2010. Retrieved Feb.22, 2010, from http://www.asiaplus.tj/en/area/ 17.html.
(3) Aslan Aslanov, Vaqif Musayev, and Dagbyi I‌smayilov, Az r TAc-dan Azr TAc-a:murkkb v S r fli yol, Baku 2008.
(4) Avesta News Agency, 2009. Retrieved Jul.11, 2009, from http://www.avesta.tj.
(5) Azr TAc (The Azerbaijan State Telegraph Agency), 2009. Retrieved Sep.1, 2009, from http://www.azertag.com/index-en.html.
(6) Jahon News Agency, 2010. Retrieved Feb. 24 2010, from http://www.jahonnews.uz/eng/about-us.mgr.
(7) Kazinform News Agency, 2010. Retrieved Feb. 24, 2010, from:// www.inform kz. Khovar News Agency, 2010. Retrieved Feb. 22, 2010, from http:// www. khovar. tj.
(8) Trend News Agency, 2009. Retrieved Sept.l, 2009, from http:// www.en.trend.az/about.shtml.
(9) 24.KG News Agency, 2010. Retrieved Feb.23, 2010. from http://eng.24.kg/about.
/ ناصر پورابراهيم /

3) تركيه

مصطفى آتاتورك در 17 فروردين 1299/ 6 آوريل 1920 خبرگزارى آناطولى را تأسيس كرد (خبرگزارى آناطولى، 2009). خبرگزارى آناطولى در 22 كشور نمايندگى دارد و اخبار تركيه را به تركى استانبولى و انگليسى منتشر مىكند. اين خبرگزارى از فنّ اوريهاى ماهواره اى براى تبادل اخبار و تصاوير بهطور گسترده بهره مىبرد و اخبار سياسى، امور مجلس، اقتصادى، فعاليتهاى تجارى، فرهنگى، هنرى، ورزشى و پزشكى را پوشش مىدهد و با بيش از هشتصد آژانس خبرى داخلى و بين المللى تبادل اخبار و اطلاعات دارد. دفتر مركزى اين خبرگزارى در آنكاراست (همانجا).

در 1351ش/1972، خبرگزارى آنكا با هدف تهيه گزارشها و اخبار گوناگون به طور مستقل و آزاد و بدون هيچگونه محدوديتى تأسيس شد. بنيانگذار اين خبرگزارى آلتان اويمن، روزنامه نگار ترك، بود كه در 1356ش/ 1977 از اين خبرگزارى كناره گرفت و مُشرف حكيم اوغلى جانشين او شد. او اين خبرگزارى را به صورت شركت سهامى درآورد. اين خبرگزارى بودجه مستقل دارد و از حمايت مالى مشتركان خود بهره مى گيرد. بسيارى از مشتركان اين خبرگزارى، داخلى و برخى ديگر نيز رسانه هاى جمعى بين المللى، از قبيل شبكه هاى تلويزيونى، ايستگاههاى راديويى و وبسايت هاى گوناگون هستند (خبرگزارى آنكا، 2009).

در 1352ش/1973، خبرگزارى طوبى به عنوان مؤسسه نشر كتاب و مقاله در حوزه ارتباطات، در آنكارا تأسيس شد. خبرگزارى طوبى تاكنون سيصد جلد كتاب و چهارصد هزار برگ سند را براى كاربران اينترنتى، گردآورى كرده است و از 1354ش/ 1975 خبرنامه كار و كارگر را به صورت هفتگى منتشر مىكند. اين خبرگزارى از 1357ش/ 1978 خبرنامه مناظرات گروهى را منتشر مىكند (>«خبرگزارى طوبى»<، 2007).

در 1360ش/1981، خبرگزارى اقتصادى تركيه (تبا)تأسيس شد. اخبار آن در اينترنت، مجلات و رسانه ها منتشر مىشود و حوزه فعاليت آن، مسائل و موضوعات اقتصادى، شامل اطلاعرسانى درباره بازارهاى سرمايه و تجارت، قوانين پارلمان درخصوص بودجه، آمارهاى اقتصادى و گزارش فعاليتهاى اقتصادى بخش خصوصى است (تبا، 2009).

در 1378ش/1999، خبرگزارى دوغان از ادغام خبرگزارى حريّت و ملّيت، به وجود آمد و انتشار اخبار بين المللى را در دستور كار قرار داد. اين خبرگزارى به گروه رسانهاى دوغانترك، بزرگترين سازمان رسانهاى تركيه، متعلق است (خبرگزارى دوغان، 2009).

خبرگزارى ديگرى كه در تركيه فعاليت مىكند، خبرگزارى اخلاص است. اين سازمان با برخوردارى از بزرگترين گروه تصويرى در تركيه، در شهرهاى مهم جهان، 145 دفتر دارد و از جامعترين خبرگزاريهاى تركيه به شمار مىرود (خبرگزارى اخلاص، 2009).

بهطور كلى در تركيه، مؤسسات خبرى، مستقيمآ به دريافت و انتشار اخبار مىپردازند و افزون بر آن، اخبار ديگر رسانه هاى جمعى داخلى و بين المللى (مانند آسوشيتدپرس، يونايتدپرس، رويتر و فرانسپرس) را نيز دريافت و منتشر مىكنند (اونسال، ص 291).

منابع :
(1) "Ajans Tuba", Rehberweb, 2007. Retrieved Aug.30, 2010, from http://rehberweb. com.tr/firma-detay.php?firma- no=364 & sektor-no=34.
(2) Anadolu Ajansi, 2009. Retrieved Nov.8, 2009, from http://www.aa.com.tr/ tarihce.
(3) Anka Haber Ajansi, 2009. Retrieved Nov.8, 2009, from http://www.ankaajansi,com.tr/index.php? option=com-content & task=view & id=45 & Itemid= 51.
(4) Dogan Haber Ajansi, 2009. Retrieved Nov.8, 2009, from http://www.dha.com.tr.
(5) Ihlas Haber Ajansi, 2009. Retrieved Nov.8, 2009, from http://www.iha.com.tr/ haber/hakkimizda.aspx.
(6) TEBA, 2009 Retrieved Nov.8, 2009, from http://www. tebahaber.com.tr/about-us. aspx?1=2.
(7) HusamettinUnsal, "Turkey", in Mass media in the Middle East: a comprehensive handbook, ed. Yahya R. Kamalipour and Hamid Mowlana, West port, Conn.: Greenwood Press, 1994.
/ ناصر پورابراهيم /

4) شبه قاره هند و جنوب شرق آسيا

تأسيس خبرگزارى در شبهقاره هند و كشورهاى مسلمان جنوب شرقى آسيا بهسده چهاردهم/ بيستم و عمدتآ دوران پس از كسب استقلال آن كشورها بازمىگردد. اين خبرگزاريها، براساس تشكيلات، ساختار و روش خبرگزاريهاى عمده اروپايى و امريكايى، و البته با تأثيرپذيرى از ويژگيها و اهداف محلى و منطقهاى شكل گرفتند. بيشتر آنها بهويژه در كشورهايى مانند افغانستان كه ثبات سياسى نداشتند، تحتتأثير تحولات سياسى كشورشان قرار داشته و همواره در معرض فشار براى تغيير يا حفظ خطمشى سياسى يا جهتگيريهاى سياسى خاص بودهاند. به علاوه، با گذشت زمان شمار اين خبرگزاريها افزايش يافته است و از اينرو آمار دقيقى از خبرگزاريهاى فعال در كشورهاى شبه قاره هند و جنوب شرقى آسيا وجود ندارد.

افغانستان. خبرگزارى باختر نخستين خبرگزارى دولتى افغانستان است كه اداره مطبوعات دولتى در 1318ش/ 1939 آن را تأسيس كرد. اين خبرگزارى در ابتدا بر اخبار داخلى و خارجى، پيش از انتشار، نظارت مىكرد. باختر هماكنون اخبار خود را با همكارى شبكههاى خبرى عمده مانند بىبىسى، صداى امريكا، تاس و راديو دهلىنو پخش مىكند و اخبار و تصاوير خبرى گوناگون را در اختيار رسانههاى افغانستان قرار مىدهد. اين خبرگزارى از 1371ش/1992 يك خبرنامه (بولتن) به زبان انگليسى براى آگاهى ديپلماتها از اخبار افغانستان منتشر مىكند (رازى، ص 10).

خبرگزارى اسلامى افغانستان (اِى آى پى) خبرگزارى مستقلى است كه محمد يعقوب شرافت (از هواداران مجاهدان افغان) در 1361ش/ اوت 1982 و در دورانى تأسيس كرد كه اتحاد جماهير شوروى افغانستان را اشغال كرده بود. اين خبرگزارى، در پيشاور (در شمالغربى پاكستان) كه در آن زمان مركز پناهندگان و مجاهدان افغان بود، راهاندازى شد. اين خبرگزارى در شرايطى كار خود را آغاز كرد كه تقريبآ هيچيك از منابع خبرى آن زمان قادر به پخش اخبار و گزارشهاى موثق از داخل افغانستان نبودند؛ اخبار تحولات داخلى افغانستان فقط از طريق رسانههاى دولتى شوروى مانند خبرگزارى تاس و روزنامه پراودا منتشر مىشد و خبرگزارى دولتى افغانستان كه تنها خبرگزارى آن كشور بود، نيز بر ضد مجاهدان افغان به نشر اخبار مىپرداخت. از نظر مجاهدان، اين وضع به معناى نبود آزادى در نشر اخبار، سانسور و پخش اخبار يكسويه به نفع ارتش شوروى بود. ازاينرو، محمد يعقوب شرافت به قصد مقابله با سانسور ارتش شوروى و نشر آزاد اخبار، خبرگزارى اسلامى را تأسيس كرد. دفتر مركزى اين خبرگزارى همچنان در پيشاور است و اخبار و گزارشهاى خبرى را براى دفاتر خود در سراسر افغانستان ارسال مىكند. اِى آى پى مدعى است كه استقلال مالى خود را با كسب درآمد از طريق فعاليتهاى بازرگانى حفظ كرده است و از دريافت كمكهاى دولتى خوددارى مىكند. در زمان اشغال افغانستان، منابع خبرىِ اين خبرگزارى، مجاهدان افغان و نيز شاهدان عينى برخى حوادث بودند كه به طور مستقيم يا از طريق بىسيم، از نقاط مرزى اخبار تحولات داخلى افغانستان را به پيشاور منتقل مىكردند. تجهيزات فنى اِىآىپى در ابتدا بسيار اندك بود و به وسايل ارتباطى الكترونيكى دسترسى نداشت. اِىآىپى نخستين خبرگزارى بود كه خبر ظهور جنبش طالبان در قندهار به رهبرى ملامحمدعمر را، براساس روايت گزارشگران خود، در 20 مهر 1373/ 12 اكتبر 1994 به دنيا مخابره و توجه رسانههاى خبرى جهان را به اين موضوع جلب كرد.

با حمله ايالات متحده امريكا به افغانستان در 15 مهر 1380/ 7 اكتبر 2001، با هدف نابودى حكومت طالبان، اىآىپى بهسرعت گزارشهاى مربوط به اسامه بنلادن و جنگ ميان امريكا با نيروهاى طالبان را كسب و پخش مىكرد. در پى تأسيس وزارت فرهنگ و اطلاعات افغانستان، اىآىپى نخستين خبرگزارى بود كه در اين وزارتخانه به ثبت رسيد. اين خبرگزارى پايگاه اينترنتى خود را در 1384ش/2005 راهاندازى كرد و در حال حاضر اخبار خود را به سه زبان انگليسى، اردو و پشتو از اين طريق منتشر مىكند (خبرگزارى اسلامى افغانستان، 2009).

پاكستان. عمدهترين خبرگزاريهاى دولتى و خصوصى پاكستان عبارتاند از: آسوشيتدپرس پاكستان (اِىپىپى)، خبرگزارى بينالمللى پاكستان (پىپىآى)، يونايتدپرس پاكستان (يوپىپى) و خبرگزارى مستقل پاكستان (آىپىپى)، كه خبرگزارى نخست دولتى و سه خبرگزارى ديگر خصوصىاند. هر چهار خبرگزارى در پى استقلال پاكستان (1326ش/1947) تأسيس شدند. آسوشيتدپرس نخستين و اصلىترين خبرگزارى پاكستان به شمار مىرود. اِىپىپى و پىپىآى در غالب شهرهاى پاكستان و بسيارى از نقاط جهان نمايندگى و خبرنگار داشتهاند و با بيشتر خبرگزاريهاى جهان مبادله خبرى دارند. يوپىپى و آىپىپى خبرگزاريهاى محلىاند. يوپىپى اخبار محلى را به زبانهاى اردو و انگليسى پوشش مىدهد و آىپىپى اخبار خود را به اردو و انگليسى منتشر مىكند (مظهرالحق، ص 210).

آسوشيتدپرس پاكستان در ابتدا مستقل بود ولى به دليل تنگناهاى مالى، اداره آن در 1340ش/1961 به دولت واگذار شد، با اين حال نويسندگان و گزارشگران آن استقلال خود را حفظ كردند. در 27 مهر 1381/ 19 اكتبر 2002، اين خبرگزارى به صورت شركت درآمد و نام آن به شركت آسوشيتدپرس پاكستان تغيير يافت. مقر اين خبرگزارى از زمان تأسيس، بهترتيب، شهرهاى كراچى، لاهور و راولپندى بوده است. گزارشهاى خبرى آن به صورت روزانه، به زبانهاى انگليسى، اردو، سندى و پشتو منتشر مىشود. آسوشيتدپرس در برخى شهرهاى مهم دنيا مانند واشنگتن، نيويورك، لندن، پكن و دهلىنو گزارشگر دارد و از 1386ش/2007 سرويس خبر تصويرى خود را نيز، براى تأمين اخبار شبكههاى خبرى تلويزيونى، راهاندازى كرده است (آسوشيتدپرس پاكستان، 2009).

بنگلادش. نخستين خبرگزاريهاى بنگلادش، مانند ديگر كشورهاى شبهقاره هند، شعبههاى خبرگزاريهاى مهم اروپايىِ مستقر در هند بريتانيا و سپس پاكستان بودند و از جمله آنها خبرگزارى رويتر بود كه در منطقه بنگال شعبه داشت. پس از جدايى هند و پاكستان، خبرگزارى آسوشيتدپرس پاكستان از 1328ش/1949 در بنگلادش ــكه با عنوان پاكستان شرقى جزو آن كشور محسوب مىشدــ دو شعبه در شهرهاى داكا (مركز پاكستان شرقى و پايتخت بنگلادش كنونى) و چيتاگونگ تأسيس كرد. در همان سال، يونايتدپرس پاكستان (يوپىپى) و در پى آن در 1335ش/1956، خبرگزارى بينالمللى پاكستان (پىپىآى) هم شعبههاى خود را در داكا راهاندازى كردند. در 1349ش/ 1970، نخستين خبرگزارى مستقل بنگلادش با نام خبرگزارى شرقى تأسيس شد، اما فعاليت آن طى جنگ نه ماهه استقلال ميان پاكستان و پاكستان شرقى، در 1350ش/1971 به حال تعليق درآمد. پس از جدايى پاكستان شرقى با نام بنگلادش از پاكستان (1971)، شعبه آسوشيتدپرس پاكستان با نام خبرگزارى ملى بنگلادش (بىاساس) و شعبه خبرگزارى بينالمللى پاكستان با نام خبرگزارى بينالمللى بنگلادش به خبرگزاريهاى بنگلادش تبديل شدند و پس از مدتى، خبرگزارى اخير در بىاساس ادغام شد. ديگر خبرگزاريهاى عمده بنگلادش عبارتاند از: خبرگزارى متحد بنگلادش (يو ان بى)، خبرگزارى اىبىاسال و خبرگزارى بنگلادش (بىاناس).

خبرگزارى ملى بنگلادش در 1351ش/ 1972 رسميت يافت و فعاليت خود را با ساختار پيشين آسوشيتدپرس پاكستان و بدون هر نوع تجهيزاتى آغاز كرد. اين خبرگزارى در آغاز با خارج از كشور ارتباط نداشت و اخبار خود را بهطور مستقيم از خبرگزارى اعتماد هند و خبرگزاريهاى بينالمللى مانند رويتر دريافت مىكرد. در 1358ش/1979 طبق فرمانى دولتى، بىاساس فعاليتهاى خود را گسترش داد و به عنوان خبرگزارى ملى كشور مسئوليت تهيه و پخش اخبار داخلى و بينالمللى را برعهده گرفت. از آن زمان به بعد، بىاساس با تأسيس و گسترش نمايندگيهايش در كشورهاى منطقه و توسعه ارتباطات ماهوارهاى و شبكهاى با خبرگزاريهاى عمده جهان، به تهيه و پخش اخبار بنگلادش و كشورهاى همجوار و ساير نقاط جهان مىپردازد. اين خبرگزارى زير نظر حزب حاكم در بنگلادش فعاليت مىكند (خبرگزارى ملى بنگلادش، 2009).

اندونزى. مهمترين خبرگزارى رسمى اندونزى خبرگزارى دولتى آنتارا است. آنتارا از زمان تأسيس در 1316ش/1937، در كمك به مبارزات مردم اندونزى براى دستيابى به استقلال نقش مؤثرى داشت و خبر استقلال اندونزى را در 1324ش/1945 به سراسر جهان اعلام كرد. آنتارا از 1341ش/1962 بهطور رسمى به عنوان خبرگزارى ملى اندونزى به فعاليت پرداخت و بعد از اين تاريخ شعبهاى از آن در سوماترا نيز تأسيس شد. اين خبرگزارى در 1386ش/2007 به يك شركت سهامى عمومى با 32 دفتر نمايندگى در سراسر اندونزى تبديل شد، كه تعدادى نمايندگى هم در برخى از شهرهاى مهم جهان دارد. آنتارا از همان سال براى يك دوره سهساله (تا 1389ش/2010) به نمايندگى سازمان خبرگزاريهاى آسياـ اقيانوسيه برگزيده شد. خبرگزارى آنتارا براى تربيت روزنامهنگاران و عكاسان خبرى حرفهاى، دانشكده روزنامهنگارى نيز دارد (آنتارا، 2008).

مالزى. عمدهترين خبرگزارى مالزى خبرگزارى رسمى و دولتى برناما است كه تأسيس آن در 1346ش/ 1967 به تصويب مجلس رسيد ولى فعاليت خود را در 1347ش/ 1968 آغاز كرد. از همان هنگام، سازمان يانگ دى پرتوان آگونگ(عالىترين سازمان حكومتى مالزى كه در 1336ش/ 1957 تأسيس شد و زير نظر نخستوزير اداره مىشود) شوراى نظارتى پنج نفرهاى را تشكيل داد تا خبرگزارى برناما را اداره و بر نشر اخبار آن نظارت كند. برناما در تمام شهرهاى مالزى دفاتر نمايندگى دارد و در برخى شهرهاى مهم مانند سنگاپور، جاكارتا، واشنگتن، لندن، مانيل، دهلى، داكا، ملبورن و ونكوور هم خبرنگاران وابسته، با آن همكارى مىكنند. بخش عمدهاى از روزنامهها و رسانههاى الكترونيكى مالزى و خبرگزاريهاى بينالمللى نيز جزو مشتركان برناما محسوب مىشوند. برناما همچنين از 1377ش/ سپتامبر 1998 شبكه تلويزيونى خود با نام برناماتىوى را راهاندازى كرده است (برناما، 2009).

منابع :
(1) Afghan Islamic Press Online, 2009. Retrieved Sep.16, 2009, from http://www. afghanislamicpress.com/site/home/about us.asp.
(2) Antara, 2009. Retrieved Dec.8, 2009, from http://www.antara.net.id/index.php/2007/12/ 13/brief-history/en/.
(3) Associated Press of Pakistan, 2009. Retrieved Dec.8, 2009, from http://www.app.com.pk/en-/ index.php? option=com-content & task= blogcategory &id.
(4) BangladeshSangbadSangstha(BSS),2009. RetrievedOct.5, 2009, from http://www.bssnews.net/about-bss.php.
(5) Bernama, 2009. Retrieved Nov.22, 2009, from http:// www.bernama.com/about bernama/bi/about-bernama.htm.
(6)Mazharul Haque, "Pakistan", in Mass meida in the Middle East: a comprehensive handbook, ed. Yahya R. Kamalipour and Hamid Mowlana, Westport, Conn. Greenwood Press, 1994.
(7) Mohammad Houssain Razi, "Afghanistan", in ibid.
/طرفدارى علی محمد /

5) جهان عرب

پس از جنگ جهانى دوم و تشكيل دولتهاى مستقل عربى، بهتدريج با گسترش عرصه اطلاعرسانى و تقويت نقش رسانههاى عمومى، تأسيس خبرگزاريها در كشورهاى جهان عرب براى تكميل فرايند استقلال سياسى ضرورى مىنمود. از اينرو، خبرگزاريها در جهان عرب به مثابه منبع اصلى تأمينكننده اخبار در سطوح مختلف ملى، منطقهاى و بينالمللى فعاليت خود را آغاز كردند (همدانى، ص 127ـ128، 134؛ عواطف عبدالرحمان، ص 81).

مصر. در 1315ش/1936 خبرگزارى عرب (وكالة ألانباءِالعربية) در مصر تأسيس شد، ولى چون اخبار را از خبرگزارى رويتر مىگرفت و به عربى ترجمه مىكرد، نمىتوان آن را به مفهوم جديد، خبرگزارى ناميد.

به نظر مىرسد اولين خبرگزارى جهان عرب، به مفهوم واقعى آن، خبرگزارى خاورميانه (وكالة أنباءِ الشرق الاوسط (اشا)) باشد كه در 25 آذر 1334/ 15 دسامبر 1955 در مصر تأسيس شد. اين خبرگزارى ابتدا خصوصى بود، اما در 1341ش/ 1962 تحتِ نظارت دولت درآمد و در 1357ش/ 1978 يكى از مؤسسات وابسته به مجلس شورا شد (دبوس، ص 70ـ71؛ جمال، ص 89؛ اشا، 2008). اين خبرگزارى كه تا 1387ش/ 2008 داراى 38 دفتر خارجى بود، اخبار را به زبانهاى عربى، انگليسى و فرانسوى منتشر مىكند و يكى از معتبرترين خبرگزاريهاى منطقه خاورميانه و افريقاست. اشا در رتبه يازدهم خبرگزاريهاى جهان قرار دارد (اشا، 2008).

عراق. خبرگزارى عراق (وكالة الأنباء العراقية (واع)) در 17 آبان 1338/ 9 نوامبر 1959 تأسيس شد. اين خبرگزارى از ابتدا زير نظارت دولت قرار گرفت و با تأسيس هفده دفتر خارجى و هفده دفتر داخلى فعاليتهاى خود را گسترش داد (هورات و ليديگ، ص 106؛ همدانى، ص 138). پس از سرنگونى حكومت بعثى عراق در 1382ش/2003، گروهى از روزنامهنگاران مستقل در 23 مهر 1384/ 15 اكتبر 2005 خبرگزارى ملى عراق (الوكالةالوطنية العراقيةللأنباء (نينا)) را تأسيس كردند. امروزه اين خبرگزارى به طور خصوصى اداره مىشود و مهمترين خبرگزارى فعال در عراق است كه اخبار سياسى، اقتصادى و فرهنگى را به عربى و انگليسى منتشر مىكند (نينا، 2008).

لبنان. دولت لبنان در فروردين 1341/ مارس 1962 خبرگزارى ملى (الوكالة الوطنية للاعلام (ننا)) را تأسيس كرد. امروزه اين خبرگزارى به وزارت اطلاعرسانى (وزارةالاعلام) جمهورى لبنان وابسته است و در مهمترين شهرهاى لبنان و برخى پايتختهاى كشورهاى غربى دفتر دارد (حمود و عفيفى، ص 171؛ همدانى، همانجا؛ ننا، 2008).

سوريه. دولت سوريه در 3 تير 1344/ 24 ژوئن 1965 خبرگزارى عربى سوريه (الوكالةالعربية السورية للأنباء (سانا)) را تأسيس كرد. بيشتر رسانههاى گروهى سوريه اخبار خود را از سانا دريافت مىكنند. اين خبرگزارى داراى چند دفتر خارجى است و با بسيارى از خبرگزاريهاى معتبر خارجى همكارى دو جانبه دارد (سانا، 2008؛ سينگال و كريشنا، ص 270).

اردن. خبرگزارى اردن (وكالة الأنباءِ الاردنية (بترا)) كه دولتى است، در 25 تير 1348/ 16 ژوئيه 1969 به دستور حسينبن طلال*، پادشاه اردن، تأسيس شد. پترا اخبار را به عربى و انگليسى منتشر مىكند (پترا، 2008؛ عيش و همكاران، ص 139).

فلسطين. سازمان آزادىبخش فلسطين* (ساف) در 1351ش/ 1972، خبرگزارى فلسطين (وكالة الأنباء الفلسطينية (وفا)) را در بيروت داير كرد. پس از آنكه سازمان آزادىبخش فلسطين (ساف) از بيروت به تونس انتقال يافت، دفتر مركزى اين خبرگزارى نيز در 1361ش/1982 به تونس منتقل شد. وفا اخبار خود را به عربى و انگليسى منتشر مىكند (نجار، ص 225).

عربستان سعودى. دولت عربستان سعودى، در 1350ش/ 1971 خبرگزارى سعودی (وكالةالأنباء السعودية (واس)) را به راه انداخت كه تحت نظارت وزارت اطلاعرسانى (وزارة الاِعلام) فعاليت خود را آغاز كرد. در حال حاضر، اين خبرگزارى اخبار خود را به عربى، انگليسى و فرانسوى منتشر مىكند و داراى هفت دفتر خارجى است (رامپال، ص 257ـ258؛ همدانى، همانجا؛ واس، 2008).

يمن. در جمهورى عربى يمن، خبرگزارى سبأ (وكالة سبأ للأنباء) در تير 1349/ ژوئيه 1970 و در جمهورى دموكراتيك يمن، خبرگزارى عدن (وكالة أنباء عدن) در بهمن 1348/ فوريه 1970 تأسيس شد. پس از اتحاد اين دو كشور در اول خرداد 1369/ 22 مه 1990، اين دو خبرگزارى ادغام شدند و خبرگزارى جديدى به نام خبرگزارى يمن (وكالة الأنباءاليمنية (سبأ)) فعاليت خود را آغاز نمود. اين خبرگزارى اخبار را به عربى و انگليسى منتشر مىكند (سبأنت، 2008).

قطر. دولت قطر در 4 خرداد 1354/ 25 مه 1975 خبرگزارى قطر (وكالة الأنباء القطرية (قنا)) را پايهگذارى كرد. اين خبرگزارى در نشر اخبار و تصاوير رويدادهاى منطقه خليجفارس تخصص دارد و اخبار را به عربى، انگليسى، پرتغالى و اسپانيايى مخابره مىكند (عرفه، ص 242؛ وكالة الأنباء القطرية، 2008).

كويت. دولت كويت در 14 مهر 1355/ 16 اكتبر 1976، خبرگزارى كويت (وكالة الأنباء الكويتية (كونا)) را تأسيس كرد. كونا اخبار خود را به عربى و انگليسى منتشر مىكند. اين خبرگزارى در زمان جنگ عراق با كويت* در 1369ش/1990، مدتى فعاليت خود را متوقف كرد، اما در 22 مهر 1369/ 13 اكتبر 1990 به فعاليت خود در لندن ادامه داد تا اينكه در 24 آبان 1370/ 15 نوامبر 1991 بار ديگر فعاليتهاى خود را در كويت از سرگرفت. كونا داراى 36 دفتر خارجى است (كازان، ص 157؛ كونا، 2008).

امارات متحده عربى. خبرگزارى امارات (وكالة أنباء الامارات (وام)) در آبان 1355/ نوامبر 1976، فعاليت خود را تحت نظارت دولت آغاز كرد. اين خبرگزارى با بيست خبرگزارى خارجى توافقنامه همكارى دارد. وام اخبار خود را به عربى و انگليسى منتشر مىكند (وكالة انباء الامارات، 2008).

بحرين. دولت بحرين در فروردين 1357/ آوريل 1978 خبرگزارى خليج (وكالة أنباء الخليج) را تأسيس كرد. اين خبرگزارى، كه بعدها به خبرگزارى بحرين (وكالة أنباء البحرين (بنا)) تغيير نام يافت، اخبار را به عربى و انگليسى مخابره مىكند (وكالة أنباء البحرين، 2008؛ >«خبرگزارى بحرين (بنا)»<، 2009؛ حمود و پارسيجيان، ص 42).

عمان. خبرگزارى عمان (وكالةالأنباء العمانية (العمانية)) در 8 خرداد 1365/ 29 مه 1986 زير نظارت دولت فعاليت خود را آغاز كرد. اين خبرگزارى با خبرگزاريهاى خارجى همكارى دارد. خبرهاى داخلى با رويكرد اجتماعى و علمى در حدود چهلدرصد اخبار آن را در برمىگيرد و اخبار خارجى نيز بيشتر درباره مسائل سياسى است كه به زبانهاى عربى و انگليسى منتشر مىشود (نورالدين، ص 195؛ وكالةالأنباء العمانية (العمانية)، 2008).

مغرب (مراكش). در شمال افريقا، علاوه بر مصر، در مغرب در 9 خرداد 1338/ 31 مه 1959، خبرگزارى مغرب عربى(وكالة المغرب العربى للأنباء) به دستور محمد پنجم*، پادشاه اين كشور، تأسيس شد. اين خبرگزارى اخبار را به عربى، انگليسى، فرانسوى و اسپانيايى منتشر مىكند و در مهمترين شهرهاى جهان، دفتر دارد (وكالة المغربالعربى للأنباء، 2008).

تونس. در تونس نيز، خبرگزارى تونس افريقا (وكالة تونس افريقيا للأنباء (وات)) در 11 دى 1339/ اول ژانويه 1961 پايهگذارى شد. اين خبرگزارى اخبار را به عربى، انگليسى و فرانسوى مخابره مىكند. وات در زمينه ارائه تصاوير از رويدادهاى گوناگون نيز فعال است (وكالة تونس افريقيا للأنباء، 2008؛ همدانى، ص 138).

الجزاير. خبرگزارى الجزاير (وكالة الأنباء الجزائرية (واج))، در اوج مبارزات آزادىبخش ملى، در 10 آذر 1340/ اول دسامبر 1961 تأسيس شد و از 29 بهمن 1376/ 18 فوريه 1998 خدمات اينترنتى خود را عرضه كرد. اين خبرگزارى اخبار را به عربى، انگليسى و فرانسوى منتشر مىكند (وكالة الأنباء الجزائرية، 2008).

ليبى. خبرگزارى مردمى (وكالةالجماهيرية للأنباء (أوج)) در 1349ش/ 1970 يكسال پس از به قدرت رسيدن معمّر قَذافى در اين كشور تأسيس شد. اين خبرگزارى در لندن، پاريس، رم، قاهره، تونس و دمشق دفتر دارد. أوج از 1376ش/ 1997 خدمات خود را به صورت ماهوارهاى عرضه مىكند و اخبار را به عربى، انگليسى و فرانسوى منتشر مىسازد (أوج، 2008).

موريتانى. خبرگزارى موريتانى (الوكالة الموريتانية للأنباء) مؤسسهاى عمومى با استقلال مالى بهشمار مىآيد كه در 8 خرداد 1385/ 29 مه 2006 جانشين آژانس روزنامهنگارى موريتانى (الوكالةالموريتانية للصحافة) و مؤسسه ملى براى چاپ و نشر (الشركةالوطنية للطباعة و النشر) شد. اين خبرگزارى اخبار و رويدادها را به عربى و فرانسوى و نيز دو روزنامه به اين زبانها منتشر مىكند (وكالة الموريتانية للأنباء، 2008).

خبرگزاريهاى جهان عرب، از طريق اتحاديه خبرگزاريهاى عربى (اتحاد وكالات الأنباء العربية (فانا)) با يكديگر همكارى مىكنند. انديشه تأسيس اين اتحاديه در 1343ش/ 1964 پديد آمد و اولين همايش آن در 1344ش/ 1965 در عمان/ امّان، پايتخت اردن، برگزار شد، اما اقدامى صورت نگرفت، تا اينكه اتحاديه عرب در 1353ش/ 1974، اتحاديه خبرگزاريهاى عربى را رسمآ تأسيس كرد. با انتخاب دبيركل و هيئت امنا (مركّب از هفت نفر)، اين اتحاديه از 1354ش/1975 در بيروت فعاليت خود را آغاز كرد. در ابتدا چهارده خبرگزارى عضو اين اتحاديه بودند و تاكنون شمار آنها به هجده رسيده است. اين اتحاديه بيشتر بر نشر اخبار جهان عرب تأكيد مىكند (فانا، 2008). علاوه بر اين، خبرگزارى بينالمللى اسلامى (وكالة الأنباء الاسلامية الدولية (اينا))، به درخواست وزراى خارجه كشورهاى سازمان كنفرانس اسلامى، در بهمن ـ اسفند 1350/ فوريه ـ مارس 1972 تأسيس شد. مقرّ اصلى اين خبرگزارى، شهر جده است. هدف از تأسيس اين خبرگزارى حفظ و گسترش فرهنگ اسلامى و تقويت مناسبات بين كشورها و بهويژه خبرگزاريهاى عضو سازمان كنفرانس اسلامى و همچنين ارتقاى آگاهى سياسى، اقتصادى و اجتماعى ملتهاى مسلمان است. شوراى مركزى اين خبرگزارى از نمايندگان همه خبرگزاريهاى ملى كشورهاى عضو اين سازمان تشكيل مىشود. اخبار اين خبرگزارى كه بيشتر درباره مسائل جهان اسلام و اقليتهاى مسلمان است، به عربى، انگليسى و فرانسوى منتشر مىشود (وكالة الأنباء الاسلامية الدولية، 2008).

در حال حاضر، خبرگزاريهاى جهان عرب براى حل مشكلات خود و كسب تجربيات بيشتر در زمينه فنّاوريهاى اطلاعاتى، به انعقاد تفاهمنامههايى با خبرگزاريهاى معتبر دنيا، مبادرت نمودهاند. اما فقدان توازن در جريان انتقال اخبار در سطح بينالمللى سبب شده است كه فعاليتهاى خبرى در انحصار معدودى از خبرگزاريهاى بزرگ جهانى باشد و تنها بخش اندكى از اخبار رسانههاى گروهى اروپا و امريكا، برگرفته از خبرگزاريهاى جهان عرب است. اين مسائل، تضعيف جايگاه خبرگزاريهاى جهان عرب را در سطح بينالمللى در پى داشته است (همدانى، ص 144ـ 145؛ عواطف عبدالرحمان، ص 82؛ احمد بدر، ص 125).

منابع :
(1)احمد بدر، الصحافة الكونيّة: دراسات فى الاعلام و الاتصال الدّولى، قاهره 2007؛
(2) اشا (وكالة أنباء الشرق الاوسط)، 2008.

Retrieved Nov.4, 2008, from http://www.mena.org.eg/ index.aspx?uc=./UI/Visitors/About;

أوج (وكالة الجماهيرية للأنباء)، 2008(3).

Retrieved Nov. 22, 2008, from http://www.jananews.ly/ Constant Redirect.aspx?ID=1;

پترا (وكالة الأنباء الاردنية)، 2008(4).

Retrieved Nov.4, 2008, from http://www.petra.gov.jo/ Page Info.aspx? Lng= 2 & P=13;

راسم محمد جمال، الاتصال و الاعلام فى الوطنالعربى، بيروت 2001؛
(6) سانا (الوكالة العربيةالسورية للأنباء)، 2008(5).

Retrieved Nov. 3, 2008, from http://www.sana.sy/ara/ article/22.htm;

(7)سبأنت، 2008.

Retrieved Nov. 4, 2008, from http://www.sabanews.net/ ar/news2.htm;

عواطف عبدالرحمان، قضايا التبعية الاعلامية و الثقافية فى العالم الثالث، كويت 1404/1984؛
(9) (8)فانا (اتحاد وكالات الأنباء العربية)، 2008.

Retrieved Nov. 15, 2008, from http://www.fananews. com/look/about.tpl;

كونا (وكالة الأنباء الكويتية)، 2008(10).

Retrieved Nov. 4, 2008, from http://www.Kuna.net.Kw/ News Agencies Public Site/CMSPage.aspx?category ID=14 & Language=ar;

نينا (الوكالة الوطنية العراقية للأنباء)، 2008(11).

Retrieved Nov. 11, 2008, from http://www.ninanews. com/arabic/Aboutus.asp;

واس (وكالة الأنباء السعودية)، 2008(12).

Retrieved Nov. 3, 2008, from http://www.spa.gov.sa/ General Information. php;

(13)وكالة الأنباء الاسلامية الدولية، 2008.

Retrieved Nov. 15, 2008, from http://www.islamicnews. org.sa/about.php;

وكالة الأنباء الجزائرية، 2008(14).

Retrieved Nov. 3, 2008, from http://www.aps.dz;

وكالة الأنباءالعمانية (العمانية)، 2008(15).

Retrieved Nov. 4, 2008, from http://www.omannews. gov. om/ona/about ONA. jsp;

وكالة الأنباء القطرية، 2008(16).

Retrieved Nov. 4, 2008, from http://www.qnaol.net;

وكالة المغربالعربى للأنباء، 2008(17).

Retrieved Nov. 22, 2008, from http://www.map.ma/map/ chronologiear. html;

الوكالة الموريتانية للأنباء، 2008(18).

Retrieved Nov. 30, 2008, from http://www.ami.mr/Ar/ Introd.htm;

وكالة أنباء الامارات، 2008(19).

Retrieved Nov. 3, 2008, from http://www.wam.org.ae;

وكالة أنباءالبحرين،2008(20).

Retrieved Nov. 4, 2008, from http://bna.bh/?P=2;

وكالة تونس افريقيا للأنباء، 2008(21).

Retrieved Nov. 29, 2008, from http://www.tap.info.tn;

خالد همدانى، «وكالات الأنباء العربية و معوقات التدفق الاخبارى»، المستقبلالعربى، سال 18، ش 3 (مارس 1996)؛
(22) Mohamed M. Arafa, "Qatar", in Mass media in the Middle East: a comprehensive handbook, ed. Yahya R. Kamalipour and Hamid Mowlana, Westport, conn.: Greenwood Press, 1994.
(23) Muhammad I. Ayish, Mohamed Najib Sarayrah, and Ziyad D. Rifai, "Jordan", in ibid.
(24) "Bahrain News Agency (BNA)", Noozz, 2009. Retrieved Jan. 25, 2009, from http://www. noozz. com/company/ profile/1668/bahrain-news-agency-(bna).aspx.
(25) Sonia Dabbous, "Egypt", in Mass media in the Middle East,ibid.
(26) Mahmoud M. Hammoud and Walid A. Afifi,"Lebanon", in ibid.
(27) Afaf Hamod and Elise K. Parsigian, "Bahrain", in ibid.
(28) Khalid Serhan Hurrat and Lisa Isabel Leidig, "Iraq", in ibid.
(29) Fayad E. Kazan, "Kuwait", in ibid.
(30) Orayb Aref Najjar, "Palestine", in ibid, NNA (National News Agency), 2008. Retrieved Nov.15, 2008, from http://www.nna-leb.gov.lb/.
(31) Hana S. Noor al-Deen, "Oman", in Mass media in the Middle East, ibid.
(32) Kuldip R. Rampal, "Saudi Arabia", in ibid.
(33) Arvind Singhal and Vijay Krishna, "Syria", in ibid.
/ محمد مالكى /

) افريقاى مسلمان غيرعرب

پيشينه تأسيس خبرگزاريها در افريقاى مسلمان غيرعرب عمدتآ به دوره پس از استقلال اين كشورها بازمىگردد. چون تمركزگرايى، عامل مهمى در سياستگذاريهاى افريقا پس از استعمار است، بيشتر اين خبرگزاريها، متأثر از انحصار قدرت و فضاى سياسى حاكم بر كشور، به دولت وابستهاند و محتواى اخبار و جهتگيريهاى سياسى آنها در چهارچوب منافع و مواضع رسمى دولت حاكم قرار دارد. افزون بر خبرگزاريهاى رسمى اين كشورها، خبرگزاريهاى ديگرى به صورت غيردولتى و در مقياس منطقهاى فعاليت مىكنند كه در انتشار اخبار و اطلاعات افريقا استقلال بيشترى دارند.

سنگال. خبرگزارى سنگال، وابسته به دولت، در 1338ش/ 1959 تأسيس شد. اين خبرگزارى اخبار را به سه زبان انگليسى، فرانسه و عربى منتشر مىكند و مقر آن در داكار است (>افريقاى جنوب صحرا 1993<، ص720؛ خبرگزارى سنگال، 2009).

گينه. خبرگزارى گينه وابسته به شوراى ملى ارتباطات، در 1339ش/1960 در كوناكرى (پايتخت اين كشور) تأسيس شد. اين خبرگزارى اطلاعات و اخبار كشورهاى افريقايى را در دو سطح كشورمحور و موضوعى و به دو زبان انگليسى و فرانسه منتشر مىكند. در سطح كشورمحور، مناطق مختلف افريقاى مركزى، افريقاى شرقى و غربى و جنوب افريقا در دستور كار قرار دارد و در سطح موضوعى به مقولاتى مانند دولت، خدمات اجتماعى، سياست و جامعه، زيرساختهاى طبيعى و اقتصادى، منابع طبيعى و نوآوريها پرداخته مىشود ( ،>«خبرگزارى گينه»<2008).

نيجريه. خبرگزارى نيجريه (نان) در 1355ش/ 1976 تأسيس و يك سال بعد سازماندهى شد. نان مانند اغلب خبرگزاريهاى جهان، عضو مجمع خبرگزاريهاى ملل و وظيفه نخست آن تقويت و حمايت از تماميت جمهورى فدرال نيجريه است. تقويت اتحاد قومى در كشور از ديگر وظايف اين خبرگزارى به شمار مىرود. از اهداف نان، انحصار جمعآورى اطلاعات و اخبار و فروش آن به ديگر خبرگزاريهاست. در حال حاضر، اين خبرگزارى فعاليت خبرى خود را در داخل و خارج از كشور گسترش داده است (طالشىصالحانى، ص62؛ نان، 2009).

مالى. خبرگزارى مالى، تنها خبرگزارى رسمى اين كشور، در 1356ش/1977 در بَمَكو* (پايتخت مالى) تأسيس شد. اين خبرگزارى زيرنظر وزارت فرهنگ و ارتباطات مالى اداره ، ج 1، مىشود (>كتاب سال جهان اروپا 1999<ص 2358).

تانزانيا. خبرگزارى رسمى تانزانيا، شيهاتا، در 1358ش/1979 تأسيس شد. شيهاتا بهرغم كمبود امكانات، يكى از خبرگزاريهاى مهم منطقه شرق افريقاست. اين خبرگزارى تحت نظارت دفتر رئيسجمهور قرار دارد و رئيس آن را رئيسجمهور انتخاب مىكند. شيهاتا در بيشتر شهرهاى مهم تانزانيا خبرنگار دارد و بيشتر اخبار محلىِ مندرج در مطبوعات تانزانيا را تأمين مىكند (امينى، ص 72ـ73؛ عرباحمدى، ص 289).

نيجر. در 1366ش/1987، خبرگزارى نيجر در نيامى، پايتخت اين كشور، تأسيس و راهاندازى شد. اين خبرگزارى تنها خبرگزارى رسمى نيجر و وابسته به دولت است و پس از جمعآورى اخبار و اطلاعات از داخل و خارج كشور، آنها را در اختيار رسانههاى گروهى و برخى ديگر از خبرگزاريها قرار مىدهد (>افريقاى جنوب صحرا 1993<، ص 628؛ >«مرور كلى رسانههاى گروهى نيجر»<، 2009). ديگر خبرگزارى اين كشور، دفتر ملى چاپ و نشر نام دارد كه در 1368ش/ 1989 در نيامى تأسيس شده و وابسته به وزارت فرهنگ، هنر و ، ارتباطات نيجر است ( ،>«دفتر ملى چاپ و نشر»<2007؛ >افريقاى جنوب صحرا 1993<همانجا).

پانا (خبرگزارى پانافريكن)، در 29 تير 1358/ 20 ژوئيه 1979 با انعقاد قراردادى از سوى وزراى اطلاعات كشورهاى افريقا، در آديسآبابا (پايتخت اتيوپى)، بهجاى اتحاديه خبرگزاريهاى افريقا (تأسيس: فروردين 1342/ آوريل 1963، تونس)، تأسيس شد. خبرگزارى پانا بهطور رسمى در 4 خرداد 1362/ 25 مه 1983 فعاليتهاى خبرى خود را آغاز كرد و در 1372ش/1993 تحت نظارت يونسكو درآمد و در نهايت در 9 مهر 1376/ اول اكتبر 1997، به عنوان مؤسسه خصوصى، با نام پاناپرس در داكار مستقر شد. پاناپرس در حال حاضر، در 51 كشور دنيا خبرنگار دارد (>«خبرگزارى پانافريكن (پانا)»<، 2004؛ پاناپرس، 2009).

خبرگزارى ايرين نيز از خبرگزاريهاى فعال در مناطق افريقاى جنوب صحراست. اين خبرگزارى در 1374ش/ 1995 تأسيس شده و مقر آن در نايروبى (پايتخت كنيا) است. حوزه فعاليت اين خبرگزارى، به طور عمده مسائل بشردوستانه است و در خبرهاى خود به تصميمات فعالان كميتههاى امداد، حكومتهاى حامى سازمانهاى حقوق بشر، مؤسسات دانشگاهى و رسانههاى گروهى كه در اين زمينه فعاليت مىكنند، مىپردازد. خبرگزارى ايرين وابسته به دفتر هماهنگى امور انسانى سازمان ملل متحد (اوچا)، ولى در انتشار اخبار كاملا مستقل است و لزومآ ديدگاههاى سازمان ملل متحد و سازمانهاى تابعه و دولتهاى عضو را منعكس نمىكند و اخبار خود را بهطور رايگان و از طريق پست الكترونيك در اختيار مشتركان خود قرار مىدهد (ايرين، 2009).

يكى ديگر از خبرگزاريهاى مستقل افريقا بهنام افرول نيوزدر 1379ش/2000 تأسيس شده است و اخبار 54 كشور افريقا را به چهار زبان انگليسى، فرانسه، اسپانيايى و پرتغالى منتشر مىكند. مقر آن پيشتر در سنگال، اسپانيا و نروژ بود، اما در ارديبهشت 1387/ مه 2008 به لستو (سويلند كنونى در مشرق افريقاى جنوبى) منتقل شد. افرول نيوز بيشتر به مقولات اقتصاد و توسعه، زن و جنسيت، محيط زيست، سلامت و فرهنگ و جامعه در كشورهاى افريقايى توجه مىكند (افرول نيوز، 2009).

آپا (خبرگزارى افريقا) در 27 بهمن 1384/ 16 فوريه 2006 فعاليت خود را آغاز كرد. اين خبرگزارى به صورت غيردولتى اداره مىشود و دفتر مركزى آن در داكار است. آپا اطلاعات افريقا و ارتباطات اجتماعى را پوشش مىدهد و از طريق واگذارى اين اخبار به ديگر رسانههاى گروهى درآمد كسب مىكند. اين خبرگزارى بهمنظور پوشش خبرى رويدادها، از زمان تأسيس حدود ده دفتر در قاره افريقا و برخى از شهرهاى بزرگ اروپا و امريكا افتتاح كرده است (آپا، 2009).

منابع :
(1)رحيم امينى، تانزانيا، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سياسى و بينالمللى، 1382ش؛
(2) حسين طالشى صالحانى، نيجريه، تهران : وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سياسى و بينالمللى، 1382ش؛
(3) امير بهرام عرب احمدى، تانزانيا: سرزمين هميشه سبز، تهران 1384ش؛
(4) Africa South of the Sahara 1993, 22nd ed., London: Europa Publications, 1992.
(5) APA (African Press Agency), 2009. Retrieved Sept.19, 2009, from http://www.apanews. net/administration/network.php.
(6) Afrol News, 2009. Retrieved Sept.19, 2009, from http://www.afrol. com.
(7) Agence de presse senegalaise, 2009. Retrieved Sept.19, 2009, from http://www.aps.sn/aps.php?page=en.
(8) "Agence guineenne de presse", AfDevInfo, 2008. Retrieved Sept. 19, 2009, from http://www.afdevinfo.com/htmlreports/ org/org-59691.html.
(9) The Europa world yearbook1999,London: Europa Publications1999.
(10) IRIN, 2009.Retrieved,Sept.19, 2009.from http://www.irinnews.org/about.aspx.
(11) NAN (News Agency of Nigeria), 2009. Retrieved Sept.19, 2009, from http://www.nannewsngr.com.
(12) "Niger:Overview of the mediaenvironment", RedOrbit,2009.RetrievedSept.19, 2009, from http://www.redorbit.com/news/technology/ 285855/niger-overview-of-the-media-environment/index.html.
(13) "Office national d'edition et de presse- ONEP", Af Dev Info, 2007. Retrieved Sept. 21. 2009, from http://www.afdevinfo.com/htmlreports/org/org-59331.html.
(14) "(PANA) Pan-African News Agency", Department of International Relations and Cooperation (South Africa), 2004. Retrieved Sept. 21, 2009, from http://www.dfa.gov. za/foreign/Multilateral/africa/pana.htm.
(15) Panapress, 2009. Retrieved Sept. 19, 2009, from http://www.Panapress. com/about/page1.html.
/ اصغر صادقى يكتا/

اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی الجزء : 1 صفحة : 6904

صيغة PDF

شهادة

الفهرست