responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 6844

 

قمصر ، بخش، شهر و سدّی در شهرستان كاشان از استان اصفهان.

بخش قمصر، در قسمت جنوبی شهرستان كاشان واقع، و مشتمل است بر دو دهستان جوشقان قالی و قهرود* و دو شهر به نامهای قمصر و شهر قدیمی جوشقان* و كامو کنید رجوع )

به ایران. وزارت كشور، 1358ش، ذیل« اصفهان»). بخش قمصر به سبب قرار گرفتن در قسمت كوهستانی شهرستان كاشان، دارای آب و هوای سرد و خشك می‌باشد و كوههایی از رشته كوه كركس* در آن امتداد دارند کنید رجوع ) به نقشۀ عملیات مشترك (زمینی)؛ نیزکنید رجوع به جوشقان* و كامو و قهرود*). علاوه بر رود دائم آب شاه یا كهرود / قهرود و رود فصلی جوشقان (کنید رجوع به جعفری، ج2، ص84-85، 171، 340)، رود دائم آب لَتحُر، به طول چهل كیلومتر، به موازات آب شاه در بخش قمصر جریان دارد ( کنید به رجوع نقشۀ عملیات مشترك زمینی،‌ جعفری، ج2، ص89). به علت سطح ارتفاع ، درجۀ حرارت (15-21 درجۀ سانتیگراد) و خاك مناسب (لوم: مخلوطی از شن و رس)، پرورش گل محمدی با مرغوبیت بسیار، در این ناحیه امكان پذیر شده است (رجوع کنید به كافی و ریاضی، ص10؛‌اكبری، ص109). از این‌رو، صنعت گلابگیری، به روش سنتی و مدرن، بخش عمده‌ای از اشتغال ر ا در بخش قمصر به خود اختصاص داده است (رجوع کنید به كافی و ریاضی، ص24، 37؛ اكبری، ص112، 115، 120-121، 124-125). گلاب قمصر شهرت جهانی دارد و هر سال خانۀ كعبه با گلاب قمصر شسته می‌شود (محمودی از ناوه، مقدمۀ مخلصی، ص14). علاوه بر انواع گلاب،این بخش محصولات دیگری هم دارد: عصاره یا عطر گل محمدی،‌ كه به كشورهای اروپایی صادر می‌شود؛ جوزقند (هلوی پوست كندۀ پرشده با پودر بادام و هل و شكر)؛صابون و قالی (رجوع کنید به اكبری، ص107، 125-127؛ نیزرجوع کنید بهكافی و ریاضی، ص68-69).

اهالی قمصر شیعۀ دوازده امامی¬اند و به فارسی با گویش راجی سخن می¬گویند (رجوع کنید به فرهنگ جغرافیایی آبادیها، ج60، ص84؛‌ اكبری،‌ص64؛ نیز رجوع کنید بهقهرود*). در سرشماری 1385ش، جمعیت بخش ‌10812 تن بوده است كه از این تعداد 9043 تن (حدود 84%) شهرنشین بوده‌ا‌ند (رجوع کنید به مركز آمار ایران، ذیل «استان اصفهان»).

در 1316ش، بخش قمصر در شهرستان كاشان از استان دوم(‌مازندران) تشكیل شد (رجوع کنید به ایران، قوانین و احكام، 1316ش، ص84). در حدود 1330ش، این بخش، به مركزیت شهر قمصر، چهار دهستان به نامهای قهرود،‌ برزوك/ برزك، نیاسر و مشهد اردهال داشت (رجوع کنید به رزم آرا، ج3، ص216). در 1366ش دهستان جوشقان - كه جزو بخش میمه بود- با نام جوشقان قاسی، تابع بخش قمصر شد (رجوع کنید به جوشقان* و كامو) و با تشكیل بخش نیاسر در 1368ش، دهستانهای نیاسر و برزك از بخش قمصر جدا و تابع بخش نیاسرشدند (رجوع کنید به ایران. وزارت كشور، 1366ش، ص32؛ ایران. قوانین و احكام، 1370ش، ص758). دهستان مشهد اردهال نیز - كه امروزه فقط آبادی به این نام خوانده می‌شود، ضمیمۀ نیاسر گردید (رجوع کنید به مركز آمار ایران، همانجا).

از آثار تاریخی بخش قمصر، بقعۀ امامزاده شاهسواران است ، بر فراز بلندترین قلۀ كوهسار میان قمصر و قهرود.این بقعه دارای دو در چوبی است، یكی كوچك كه تاریخ 887 را دارد و یکی بزرگ به تاریخ 902 .در لوحۀ مرمرین ستونی در داخل بقعه، تاریخ 901 و بر در ورودی كنده كاری شدۀ بقعه، تاریخ 995 دیده می‌شود (نراقی، 1374ش، ص249).از دیگر آثار این بخش، بقعۀ امامزاده محمد صانع و محمد اسماعیل در آبادی ازوار، در كنار جادۀ راوند به اصفهان،است که از بناهای دورۀ صفوی و زندیه است (محمودی ازناوه، مقدمۀ مخلصی، ص7).


منابع:
(1) هادی اكبری، قمصر (گذشته، حال،‌آینده)، قم 1381ش؛
(2) ایران. قوانین و احكام. مجموعه قوانین سال 1316، تهران: روزنامه رسمی ایران، [1316ش]؛
(3) همو، مجموعه قوانین و مقررات مربوط به وزارت كشور از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان 1369، تهران: حوزه معاونت سیاسی و اجتماعی دفتر انتخابات وزارت كشور، 1370ش؛
(4) ایران. وزارت كشور، اجرای قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات كشوری، تهران: دفتر تقسیمات كشوری 1366ش؛
(5) همو، عناصر و واحدهای تقسیمات كشوری، تهران:‌ دفتر تقسیمات كشوری،‌آذر 1385ش؛
(6) عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، جلد دوم:‌رودها و رودنامه‌ ایران،‌ تهران 1376ش؛
7- ‌ رزم آرا؛
(8) اداره جغرافیایی ارتش؛
(9) فرهنگ جغرافیائی آبادیهای كشور جمهوری اسلامی ایران، جلد60 (كاشان)، تهران 1366ش؛
(10) محسن كافی و یحیی ریاضی، پرورش گل محمدی و تولید گلاب، تهران 1380ش؛
(11) سعید محمودی ازناوه، كاشان مروارید كویر، مقدمه محمد مخلصی، تهران 1378ش؛
(12) مركز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسكن 1385، نتایج تفصیلی كل كشور، سایت WWW.SCI.IR ؛
13- ‌اداره جغرافیایی ارتش،‌ نقشۀ‌ عملیات مشترك (زمینی)، مقیاس 1:250000، تهران 1362ش.

/ سیروس شفقی /





شهر قمصر، مركز بخش قمصر، در ارتفاع حدود 1850 متری ،در 28 كیلومتری جنوب شهر كاشان و در موقعیت میانكوهی قرار دارد.این شهر با كوههایی از رشته كوه كركس( شامل كوه سُم از شمال، كوه لرفات از مشرق و كوه اسبی از جنوب و مغرب) احاطه شده است. رود قمصر در میان شهر جریان دارد (رجوع کنید به نقشۀ عملیات مشترك (زمینی)؛
نقشۀ كامل ایران امروز؛
جعفری، ج3،‌ص949). بیشترین دمای قمصر به 25 درجه سانتیگراد در تابستان و بیشترین برودت آن به 18- درجه سانتیگراد در زمستان می‌رسد و میانگین بارش سالانۀ آن 170 میلیمتر است (فرهنگ جغرافیایی آبادیها، ج60، ص86).

جمعیت قمصر، به سبب ییلاقی بودن و جاذبه‌های گردشگری این شهر، متغیر است. در سرشماری 1385ش، جمعیت ثابت آن 3566 تن بوده است (رجوع کنید به مركز آمار ایران، 1385ش، ذیل «استان اصفهان»)، اما جمعیت آن ،طبق آمار 1381ش، در برخی ماهها به¬ویژه در اردیبهشت و خرداد (زمان جشنواره گلاب گیری)، به 200000 هزار تن هم می‌رسد (رجوع کنید به اكبری، ص93؛
ریاضی، ص74).

از آثار تاریخی شهر است: مسجد امام حسن علیه السلام در محله میانده قمصر، كه محرابی با گچبریهای‌ زیبا دارد و قدمت آن را به دورۀ ایلخانی و یا سلجوقی می‌رسانند و ظاهراً قدیم‌ترین اثر تاریخی شهر است، چنار كهنسالی نیز در حیاط مسجد هست (رجوع کنید بهریاضی، ص74؛
اكبری، ص142)؛
مسجد جامع قمصر، كه تاریخ دقیق بنای آن معلوم نیست و درخت چنار كهنسالی به قطر پانزده متر دارد (ریاضی، ص74)؛
بقعۀ امامزاده پیر داوودبن حسن بن علی بن ابیطالب علیه‌السلام، در محلۀ بالای قمصر، مشرف بر باغهای شهر و متعلق به دورۀ صفوی (رجوع کنید به نراقی، 1374ش، ص247-248؛
ریاضی، ص74؛
محمودی ازناوه،‌مقدمۀ مخلصی، ص15)،که در دهه‌های اخیر زائرسراهای متعددی بر گرد صحن بیرونی آن احداث شده است (اكبری، ص143)؛
بقعۀ امامزاده سلیمان بن داوود،در محلل پایین قمصر،كه مدفن چند تن از بزرگان قمصر است (ریاضی، ص74)؛
ویرانه‌های قلعه جه قمصر كه در گذشته از آن به عنوان پناهگاه هم استفاده می‌شد (همانجا)؛
كاروانسرای كوهستانی شاه عباسی در دو كیلومتری شهر قمصر، در مسیر راه كاروان¬رو كاشان-¬قهرود-اصفهان (اكبری،‌ص144)؛
قبرستان خاندان فیض و مزار ملاشاه فضل‌الله (رجوع کنید به ادامۀ مقاله)، در محلۀ بالای قمصر (معتمدی، ج1، ص700-702)؛
بقایای خانۀ ملامحسن فیض كاشانی* و آب انبار فیض متعلق به دورۀ صفوی كه به دستور فیض كاشانی احداث شده است و خانۀ احسانی‌ها كه در 1215 بنا شده است (رجوع کنید به فرخ یار، ص179-180؛
معتمدی، همانجا؛
اكبری، ص143)؛
و حمام قدیمی كوچه خورد متعلق به پیش از دورۀ‌ قاجار (شبیه به حمام خان در بازار كاشان، كه متعلق به دورۀ‌ زندیه است)که از آن استفاده می¬شود. كنار حمام چناری کهنسال و معروف وجود دارد (اكبری، ص146).

سد قمصر در درۀ رود قمصر، در پایین محلۀ فرفهان( از محلات جنوبی شهر قمصر) واقع است (اكبری، ص146). این سد از سنگ و ساروج ساخته شده است (نراقی، 1374ش، ص229). به نظر برخی (كلانتر ضرابی ،ص64؛
كتابچه حالات و كیفیت...،ص276) ،بانی آن سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه بوده ؛
اما برخی دیگر برآن¬اند که از بناهای سلطان جلال الدین ملكشاه سلجوقی (465-485) است و همزمان با بناهای قلعۀ جلالی، در سمت غربی شهر كاشان،‌ ساخته شده است (رجوع کنید به ضرابی، ص64، پانویس ش1؛
نراقی، 1374ش، ص229).

در گذشته،نیمی از آب حاصل از آن حقابۀ قمصر و نیمی دیگر حقابۀ لَتحُر( از مزارع معتبر حومۀ كاشان) بود (رجوع کنید به كلانتر ضرابی، ص60-61؛
كتابچه حالات و كیفیت...، ص276). سد قمصر تنها سد قدیمی در ایران است كه دو راه پلۀ‌ برجی دارد (اكبری، ص146).

دریاچۀ سد قمصر به سبب سیلابهای متعدد، به¬ویژه سیلاب 1335ش، پر شد و به سبب لایروبی و مرمت نشدن و خشكسالیهای متعدد، امروزه سد قمصر غیر فعال است (رجوع کنید به نراقی؛
1374ش، ص230؛
اكبری، ص146). علاوه بر آثار تاریخی ، چشمۀ آب گرم صالح در محلۀ فرفهان از مراكز جذب گردشگر است كه آن را با چشمۀ‌ آب گرم سرعین مقایسه می‌كنند (رجوع کنید به اكبری، ص141؛
«احیای چشمه»...، ص111).

نام قمصر به صورت «قمسر» هم ضبط شده (رجوع کنید به كاشانی، ص339) و محمد مهریار (رجوع کنید به ج1، ص231، پانویس 1)،‌آن را ضبط صحیح نام قمصر دانسته است. جزء« قم» در قمصر با واژۀ كوم و كُم معادل قم، به معنای قنات، بی ارتباط نیست (رجوع کنید به همان، ج2، ص562؛
‌ ریاضی، ص74). از پیشینۀ قبل از اسلام قمصر اطلاعی در دست نیست. با آنكه از قبرستان قدیمی امامزاده سلیمان داوود قمصر گلاب پاشهای گلی، متعلق به سده های اول و دوم هجری ،به دست آمده است (رجوع کنید به كردوانی و غفاری، ص101) كه قدمت سكونت و صنعت گلابگیری رادر قمصربه سده‌های نخستین اسلامی می‌رساند، اما قمی، از مورخان محلی قرن چهارم، در ذكر قرا و مزارع رستاق كاشان، از قمصر نام نبرده (رجوع کنید به ص117، 138)، در حالی كه نام قرای نزدیك به قمصر، یعنی قزاآن، قهرود، و جوشقان (با ضبط خونجان)،را ذکر کرده است (رجوع کنید به شیخ انصاری،‌ جزء اول، ص163؛
قمی، همانجا؛
اصطخری، ص196-197؛
ابن حوقل، ص360؛
برای اطلاع بیشتردربارۀ این سه قریه ،رجوع کنید به جوشقان و كامو؛
قهرود*).

به نوشتۀ راوندی، در حملۀ ملك سلجوقی¬بن محمدبن ملكشاه سلجوقی به ناحیۀ كاشان در532،قمصر ویران شد (رجوع کنید به ص74، 79).

در سال700، كاشانی در توصیف صنعت كاشی،دربارۀ سنگی معروف به سنگ قمصری و سنگ لاجورد معروف به سلیمانی ،كه معدن آن در قریه قمصر بوده ،مطالبی آورده است (رجوع کنید به ص338-339؛
نیز رجوع کنید به ادامۀ مقاله).

در قرن هشتم، حمدالله مستوفی (رجوع کنید به ص68، 221) قمصر را دیهی در ولایت كاشانخوانده كه در آن حشیش (گیاه) نادر بوده و كوههای قمصراز منابع تأمین آب كاشان بوده است.

در زمان شاه عباس دوم صفوی (حک: 1052-1077)، محمد محسن فیض كاشانی در قمصر سكونت داشت و شاه گاه به دیدار او می‌رفت . بسیاری از بناهای شاهانه، حوض و استخر و عمارت مخصوصی در باغ و خانۀ ملامحمد محسن فیض كاشانی در قمصر، به دستور شاه عباس دوم ساخته شده است (رجوع کنید به وحید قزوینی، ص325؛
نراقی، 1365ش، ص138-139).

در دورۀ‌ قاجار، قمصر از قرای معتبر و بهترین ییلاق كاشان ، در سه فرسنگی قهرود و پنج فرسنگی كاشان و ‌ دارای باغهای فراوان، آبهای گوارا و گلاب معروف بود (رجوع کنید به كلانتر ضرابی، ص11؛
كتابچۀ ‌حالات و كیفیت...، ص300-301؛
سدید السلطنه، ص96). 1284 تن جمعیت داشت و مزارع درب گله، درلا/ درب لا، مازكول/ مازگون/ مازگان از مزارع تابع آن بودند (رجوع کنید به كتابچه حالات و كیفیت...، ص301)، كه در دهه‌های بعد، جزو بافت قمصرشدند و امروزه از محلات قدیمی شهر به شمار می‌روند (رجوع کنید به رزم آرا، ج3، ص216؛
اكبری، تصویر شمارۀ‌1-5).

در این دوره ، در قمصر حوادثی رخ داد ، که از آن جمله است :در1260 زمین¬لرزه ، قمصر و پیرامون آن را ویران كرد (رجوع کنید به امبرسزوملویل1، ص61، 188، یادداشت شماره 271)؛
بشرویه‌ای، فرستادۀ سیدعلی محمد شیرازی، مشهور به باب*، در 1263 به كاشان و قمصررفت و به تبلیغ بابیت پرداخت (رجوع کنید به نراقی، 1365ش، ص262-264؛
نیزرجوع کنید بهاشراق خاوری، ص637؛
بشرویه*)؛
رجبعلی خانی و نایب حسین كاشی،‌از راهزنان معروف منطقه، در 1328-1329به قمصر و نواحی آن حمله کردند و آنجا را غارت نمودند ؛
در 1329، نایب حسین ،که قوای حكومتی او را تعقیب می کردند، به قمصر پناه برد (رجوع کنید به سازمان اسناد ملی ایران، ص15-17، 22، 24-25، 111-112).

در حدود 1330ش، قمصر با چهار هزار تن جمعیت،‌ قصبۀ بخش قمصر به شمار می‌رفت. دارای هشت محله( از جمله مازگون، درب آتش و فرمهان/ فرفهان)، حدود نه كیلومتر باغ در طول دره، هفتاد كارگاه گلاب گیری و از صنایع دستی ،دارای قالی¬بافی، گیوه¬چینی و تخت¬كشی بود (رجوع کنید به رزم‌آرا، ج3، ص2216-217). سیلات مرداد 1335 بیشتر بناهای دورۀ صفوی و خانه‌های قمصر را ویران كرد (نراقی، 1374ش، ص246).

از بزرگان منسوب به قمصر، این اشخاص¬اند: حكیم قمصری، شاعر قرن هفتم (رجوع کنید به جاجرمی، ج2، ص پنجاه، هشتاد و نه، 1060؛
عاطفی، ج1، ص171)؛
شاه فضل الله قمصری، فقیه و محدّث،متوفی در 1112 (معتمدی، ج1، ص699-700)؛
سیدحسین موسوی قمصری، فقیه و مجتهد، متولد 1252 در كاشان،که بیش از سی سال در قمصر سكونت داشت و در 1362در قمصر وفات یافت (همان، ج1، ص803-804، 810)،وی دارای تألیفاتی است ،از جمله كتاب مقاطیس العقول فی علم المعقول و المنقول و منظومه بهیه المحتویه علی النكت الفقیه، مشتمل بر 4440بیت (رجوع کنید به همان، ج1، ص805 )؛
سیدمحمدباقر قمصری، نقاش بناهای دورۀ‌ قاجار (رجوع کنید به نراقی، 1374ش، ص365-368)؛
ملانقی مجروح، شاعر دورۀ‌ قاجار، كه در زمان گسترش تفكر بابیت در قمصر، در هجو بابیت و بهاییت منظومه¬ای در هزار بیت دارد (اكبری، ص73).


منابع:
(14) ابن حوقل «احیای چشمۀ‌ آب گرم در قمصر»، شهرداریها، سال پنجم، شماره 54، آبان 1382ش؛
(15) عبدالحمید اشراق خاوری؛
(16) مطالع الانوار، «تلخیص تاریخ نبیل زرندی»، [بی جا(: )تاریخ مقدمه : 1339(؛
(17) اصطخری (عربی)؛
(18) هادی اكبری، قمصر (گذشته، حال،‌ آینده)، قم 1381ش؛
(19) ایران. وزارت كشور، عناصر و واحدهای تقسیمات كشوری، تهران: دفتر تقسیمات كشوری، آذر 1385ش؛
(20) همو، نشریۀ تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شماره مصوبات، تهران 1382ش؛
(21) محمدبن بدر جاجرمی، مونس الاحرار فی دقائق الاشعار، با مقدمه محمد قزوینی، به اهتمام میرصالح طبیبی، )تهران]، 1350ش؛
(22) عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، جلد سوم: دایره المعارف جغرافیایی ایران،‌ تهران 1379ش؛
(23) حمدالله مستوفی (نزهه القلوب)؛
24- ‌ ابوالرضا حسنی راوندی قاشانی، دیوان، چاپ سیدجلال‌الدین الارموی مشهور به محدث، مطبعه المجلس 1334ش؛
(25) رزم آرا؛
(26) زهرا ریاضی (پروانه)، دانستنی‌های تاریخی كاشان و مناطق اكو توریسم، كاشان 1386ش؛
(27) سازمان اسناد ملی ایران،‌ نایبان كاشان (براساس اسناد)، چاپ عبدالحسین نوایی و محمد بقایی شیره جینی، تهران 1379ش؛
28- ‌ محمدعلی خان سدید السلطنه مینابی بندرعباسی، سفرنامه سدیدالسلطنه، «التدقیق فی سیر الطریق»، چاپ احمد اقتداری، نتهران 1362ش؛
(29) محمدبن جعفربن حیان معروف به شیخ انصاری، طبقات المحدثین با صبهان و الواردین علیها، چاپ عبدالغفور عبدالحق حسین البلوشی،‌ بیروت 1407/ 1987م؛
(30) افشین عاطفی، بزرگان كاشان، قم 1381ش،‌ 2ج؛
31- ‌حسین فرخ یار، آب انبار یادگاری از یادرفته، شهرستانهای كاشان،‌آران و بیدگل،‌ قم 1386ش؛
32- ‌ اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیائی آبادیهای كشور جمهوری اسلامی ایران، جلد 60 (كاشان)، تهران 1366ش؛
(33) حسن بن محمد بن حسن قمی، تاریخ قم،‌ ترجمۀ حسن‌بن عبدالمطلب قمی، چاپ سیدجلال الدین طهرانی، تهران، 1361ش؛
(34) ابوالقاسم عبدالله كاشانی، عرایس الجواهر و نفایس الاطایب، چاپ ایرج افشار، تهران 1345ش؛
(35) «كتابچۀ حالات و كیفیت بلده و بلوكات و مزارع دارالمؤمنین كاشان» نوشته شده به سال 1296 (از مجموعه ناصری)، در قم نامه: مجموعۀ‌ مقالات و متون دربارۀ قم، نگارش سیدحسین مدرسی طباطبایی،‌ قم 1364ش؛
(36) پرویز كردوانی و امیرحسین غفاری، بررسی صنعت گلابگیری و اهمیت آن در بخش قمصر كاشان»، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 47،‌ سال 36، بهار 1383؛
(37) عبدالرحیم كلانتر ضرابی (سهیل كاشانی)، مرآه القاسان یا تاریخ كاشان، چاپ ایرج افشار، تهران 1356ش؛
(38) سعید محمودی ازناوه، كاشان مروارید كویر، مقدمه محمدعلی مخلصی، تهران 1378ش؛
(39) مركز آمار ایران، سرشملری عمومی نفوس و مسكن – 1385، نتایج تفصیلی كل كشور، سایت www.SGI.IR ؛
(40) سیدحسین معتمدی، عزاداری سنتی شیعیان در بیوت علما و حوزه‌های علمیه و كشورهای جهان،‌ قم 1378ش؛
41- ‌ محمد مهریار، فرهنگ جامع نامها و آبادیهای كهن اصفهان، اصفهان 1382ش؛
(42) حسن نراقی، آثار تاریخی شهرستانهای كاشان و نطنز، تهران 1374ش؛
(43) همو،‌ تاریخ اجتماعی كاشان، تهران 1365ش؛
(44) ادارۀ جغرافیایی ارتش، نقشۀ عملیات مشترك (زمینی)، مقیاس 250000÷1، تهران 1362ش؛
(45) مؤسسه جغرافیایی و كارتوگرافی گیتاشناسی، نقشه كامل ایران امروز، مقیاس 000/6000/1 ÷ 1، تهران 1386ش؛
(46) محمدطاهر وحید قزوینی، عباسنامه یا شرح زندگانی 22 ساله شاه عباس ثانی (1052-1073)، چاپ ابراهیم دهگان، اراك 1329ش؛


(47) N.N. Ambraseys and c.p. Melville, A history of Persian eartj quakes, Cambridge university press 1982.

/ معصومه بادنج/



تاریخ انتشار اینترنتی: 15/06/1390

اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 6844
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست