responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 6654

 

حُولَه ، حُولَه، دشت و درياچهاى در استان صَفَد در شمال فلسطين.

1) دشت. دشت مستطيل شكل حوله در شمالشرقى فلسطين، در ارتفاع حدود 120 مترى قراردارد و مساحت آن بالغ بر 180 كيلومتر مربع است (رجوع کنید به نقشه فلسطين؛ الموسوعة الفلسطينية، ج 2، ص 290). شيب اين دشت به سمت جنوب است و در جنوب آن ناهموارى عمدهاى ديده نمىشود، اما شمال آن را ارتفاعات جبل عامل* و مشرق آن را ارتفاعات جولان* در برگرفته است (همانجاها). رود اردن و چند رود ديگر، كه از اين ارتفاعات سرچشمه مىگيرند، دشت را آبيارى مىكنند. دامنه ميانگين دماى ساليانه دشت بين ْ20 تا ْ21 و دامنه ميانگين بارش ساليانه آن بين 400 تا 600 ميليمتر است. اين شرايط اقليمى و نيز خاك حاصلخيز، آن را به صورت دشتى زراعى، با محصولاتى چون غلات و حبوبات و ميوههاى گوناگون، و محل دامپرورى درآورده است (الموسوعة الفلسطينية، ج 2، ص 290، 294؛ د.اسلام، چاپ دوم، ذيل مادّه).

حوله به معناى غار است (شرّاب، ص 114؛ لوبانى، ص 80). سابقه اسكان بشر در اين دشت، براساس كشف آثارى در محل پل بناتِ يعقوب (در جنوب دشت حوله)، به عصر حجر برمىگردد (د. جودائيكا، ذيل مادّه). دشت حوله و آباديهاى آن همراه با ساير نواحى شامات، در زمان خلافت عمر (حك : 13ـ23) در قلمرو اسلامى قرار گرفت (رجوع کنید به بلاذرى، ص 159ـ160). در دوره اسلامى، علاوه بر اهميت تجارى، كشاورزى پررونقى داشت، چنانكه مقدسى (ص 154، 160) در ذكر اقليم شام، آن را از رستاقهاى ششگانه دمشق ذكر كرده و گفته است كه نهرهاى فراوان دارد و مركز پنبهكارى و گل است و بانياس* از شهرهاى پرنعمت نزديك آن به شمار مىرود. در زمان ياقوت حموى در سده هفتم، حوله استانى تابع دمشق، ميان بانياس و صور، و با آباديهاى بسيار بود (رجوع کنید به ذيل مادّه).

2) درياچه. درياچه حوله در ارتفاع حدود 70 مترى در َ40ْ35 طول شرقى و َ10ْ33 عرض شمالى، در شمال فلسطين و جنوب دشت حوله، قرار دارد (رجوع کنید به نقشه فلسطين؛ د. اسلام، همانجا). مساحت اين درياچه مثلثى شكل حدود چهارده كيلومتر مربع و عمق آن بين نه تا شانزده متر است (الموسوعة الفلسطينية، ج 2، ص 284؛ دبّاغ، ج 1، قسم 1، ص 68). علاوه بر رود اردن كه از شمال به درياچه مىريزد و از جنوب درياچه به سمت درياچه طبريّه جريان مىيابد، رودهاى حِنداج، وقّاص، جَلَبينَه، فاجر و طرعان نيز به درياچه حوله مىريزند (رجوع کنید به الموسوعة الفلسطينية؛ نقشه فلسطين؛ دبّاغ، ج 1، قسم 1، ص 67ـ68).

درياچه حوله در طول قرون، نامهاى گوناگونى داشته است. يونانيان به آن اولَته مىگفتند (د.جودائيكا، همانجا). در كتاب مقدّس يهوديان (صحيفه يوشعبن نون، 5:11، 7) آبهاىِ مَيْروم ناميده شده است (نيز رجوع کنید به هاكس، ذيل «ميروم»). در دوره اسلامى، مقدسى (ص 161ـ162) از درياچه قَدَس در يك فرسخى درياچه طبريّه و نزديك آبادى قدس نام برده است كه انواع ماهيها را دارد. برخى برآناند كه بنابر آثارى كه از آبادى قدس در شمال غربى درياچه حوله بهدست آمده، اين درياچه همان درياچه قَدَس است (رجوع کنید به دبّاغ، ج 1، قسم 1، ص 67؛ مرمرجى، ص 29). در نقشه فلسطين، نام آبادى قدس در شمالغربى دشت حوله آمده است. در قرن نهم، قلقشندى (ج 4، ص 81) نام درياچه را بانياس ذكر كرده كه ظاهراً برگرفته از نام شهر نزديك آن است. نامهاى ديگرى چون خَيط يا ملّاحه نيز به اين درياچه اطلاق شده است (رجوع کنید به د. اسلام، همانجا).

با اشغال فلسطين توسط صهيونيستها در 1327ش/ 1948، دشت و درياچه حوله نيز تحت اشغال آن قرار گرفت و در اطراف درياچه آباديهاى يهودىنشين ساخته شد. دو سال پس از اشغال، صهيونيستها برنامه خشكسازى درياچه را در سه مرحله به اجرا گذاشتند كه در 1337ش/1958 به پايان رسيد و بيشتر بستر درياچه به زمينخشك تبديل شد (رجوع کنید به الموسوعة الفلسطينية، ج 2، ص 285ـ290؛ رابينسون، ج 2، ص 29ـ30).

امروزه، جز چند حوضه آبى كوچك و پراكنده، چيزى از درياچه حوله در نقشهها ديده نمىشود (رجوع کنید به نقشه فلسطين؛ >نقشه كشور پادشاهى اردن هاشمى<).


منابع:
(1) بلاذرى (بيروت)؛
(2) مصطفى مراد دبّاغ، بلادنا فلسطين، ج 1، قسم 1، خليل ( 1973)؛
(3) ادوارد رابينسون، يوميات فى لبنان تاريخ و جغرافيا، فصول من كتاب بحث توراتى عن فلسطين و الاقاليم المجاورة بقلم ادوارد رابينسون، اختارها و ترجمها عن الانكليزية اسد شيخانى، بيروت 1949ـ1951؛
(4) محمد محمدحسن شرّاب، معجم اسماءالمدن و القرى الفلسطينية، عَمّان 2000؛
(5) قلقشندى؛
(6) حسين لوبانى، معجم اسماء المدن و القرى الفلسطينية و تفسير معانيها، بيروت 2004؛
(7) اوغسطينبن يوسف مرمرجى، بلدانيّة فلسطين العربيّة، چاپ محمدخليلپاشا، بيروت 1407/1987؛
(8) مقدسى؛
(9) الموسوعة الفلسطينية، دمشق: هيئة الموسوعة الفلسطينية، 1984؛
(10) نقشه فلسطين، مقياس 000،500: 1، ( تهران): دانشگاه علم و صنعت ايران، مركز مطالعات و تحقيقات مجمع دانشجويان حزباللّه، (بىتا.)؛
(11) جيمز هاكس، قاموس كتاب مقدس، بيروت 1928، چاپ افست تهران 1349ش؛
(12) ياقوت حموى؛


(13) EI2, s.v. "Al-Hula" (by S. Ory);
(14) Encyclopaedia Judaica, Jerusalem 1978-1982, s.v. "Huleh" (by Michael Avi-Yonah);
(15) Map of the Hashemite Kingdom of Jordan, Scale: 1:730'000, Reading, Engl.: GEO Projects, 1996.

/ ليلا رضائى /

اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 6654
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست