responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 6418

 

ممشاد دینوری ، صوفی ايرانی در قرن سوم. در بعضی منابع، ممشاد دینوری با خواجه عِلو دینوری(متوفی 298) يكی پنداشته شده است(جامی، تعليقات عابدی،ص814)؛
شاید به سبب نسبت هر دو تن به شهر دینور، نزدیک بودن سال وفاتشان و آمدن نام هر دو در رديف مشايخ سلسلۀ چشتيه (رجوع کنید به لاهوری، ج 1، ص 239؛
شعيب ، ص 126).با اين حال، شرح حال و اقوال آنها به كلی با هم متفاوت است ( رجوع کنید به لاهوری،ج1، ص 238ـ239).

از تاریخ تولد و زادگاه ممشاد اطلاعی در دست نیست. وی از اقران جنید، رویم ، و ابوالحسن نوری، و یکی از نه نفری بود که گفته می¬شود بی¬واسطه از جانب جنید اجازۀ نقل روایت و نشر طریقت داشته اند (جامی، ص 92؛
معصوم علیشاه، ج 2، ص 331، 427ـ428 ). وی همچنین مصاحب یحیی بن جلّاء بوده است (سلمی، ص 316؛
ابن جوزی، ج 4، ص 78).

میزان اهمیت و جایگاه وی در تصوف از آنجا معلوم می‌شود که در شجره‌نامۀ چندین طریقت، از جمله در سلسلۀخلافت و روایت طریقت کبرویه ،نامش آمده است(معصوم علیشاه، ج 2، ص 336). يكی از طرق انتساب شیخ شهاب‌الدین ابوحفص سهروردی به جنيد، از طریق ممشاد است كه اين سلسله انتساب نيز از طريق جنيد، در نهايت ،به امام رضا علیه¬السلام می¬رسد(همو، ج 2، ص 309). علاوه بر اینها، وی در شجره‌نامۀ سلسلۀ نعمت‌اللهیه هم حضور دارد (همو، ج 2، ص 328) و بنابر قولی، خواجه اسحاق چشتی ،مؤسس طریقت چشتیه ، مريد ممشاد بوده واز او خرقه گرفته است ( ميرخورد، ص49).

از ممشاد دینوری سخنان و حكاياتی باقی مانده كه تا حدی نمايانگر افكار و احوال اوست.از جمله ¬حكايت کرده اند که وی در جمع سماع صوفيان حاضر شد و قوالان خاموش شدند و اوبه آنان گفت كه هيچ يك از ملاهی دنيا وی را به خود مشغول نمی كند.این حکایت ، شايد شاهدی بر بی-التفاتی وی به سماع صوفيانه باشد(قشیری، ص 418) .وی دربارۀ آداب مريدی سخنانی دارد، شامل حرمت نهادن بر مشايخ، خدمت به برادران دينی ، بيرون رفتن از اسباب دنيا يا نفی تعلق خاطر ، و حفظ آداب شرع(سلمی، ص318؛
انصاری،ص301). همچنين توصيه کرده است كه نزد مشايخ ،خالی از مال و به دور از اظهار علم و رای و حتی پرسش بايد رفت( انصاری، ص301 ـ 302).ممشاد ،معرفت را در فقر واقعی به سوی خدا(سلمی، ص 316؛
انصاری،ص302) و طريق ¬وصول ¬به¬حكمت را در خاموشی ¬و تفكر می¬دانست (قشيری،ص184؛
عطار،ص612) . سخنانی نيز در نقش صدق و اخلاص در سير و سلوك (رجوع کنید به ابونعيم، ج10،ص 353) و در اعتماد بر خدا و توكل دارد(قشيری، ص256؛
عطار،ص611ـ612).

تاریخ وفات او را 292 (معصوم علیشاه، ج 2، ص 425)و 297 ذکر کرده‌اند (شعرانی، ج 1، ص 102)، اما مطابق قول مشهور ، وی در سال 299 درگذشته است (سلمی، ص 316؛
قشیری، ص 69؛
ابن جوزی، ج 4، ص 78).


منابع:
1- ابن جوزی، صفه الصفوه، محمود فاخوری ومحمد رواس قلعه چی، ج3-4، حلب 1393/1973م؛
(2) ابونعيم اصفهانی، حليه الاولياء وطبقات الاصفياء،بيروت 1387/1967؛
(3) خواجه عبدالله بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه،چاپ محمد سرور مولايی، تهران 1386ش؛
(4) نورالدین¬عبدالرحمن¬جامی،نفحات الانس¬فی حضرات القدس،چاپ محمودعابدی،تهران1386ش؛
5- ابو عبدالرحمن سلمی، طبقات الصوفیه،چاپ نورالدین شریبه، حلب-سوریه،1406/1986؛
6- عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الكبری المسماه بلواقع الانوار في طبقات الاخيار، بالهامش الانوار القدسيه فی بيان آداب العبوديه، بيروت1408ه/ 1988؛
7- محمد شعیب، مرات الاولیاء، چاپ غلام ناصر مروت، اسلام آباد 1421/2001؛
8- محمد بن ابراهیم عطار ، تذکره الاولیاء، چاپ محمداستعلامی،تهران1378ش ؛
9- عبدالکریم بن هوازن قشیری،ترجمۀ رساله قشیریه، چاپ بديع الزمان فروزانفر، تهران1361ش؛
10- غلام سرور لاهوری، خزينه الاصفياء، كان پور1929م؛
11- محمد معصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه ، طرائق الحقایق، چاپ محمد جعفر محجوب، تهران 1339-1345 ش؛
12- مير خورد، سير الاولياء،چاپ محمد ارشد قريشی، لاهور1398/1978م؛
13- علی بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، چاپ محمود عابدی، تهران 1387ش.

/سیده فاطمه زارع حسینی/

تاریخ انتشار اینترنتی: 25/02/1389





اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 6418
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست