بخارای شریف ، نخستین روزنامه به زبان فارسیِ تاجیکی در آسیای مرکزی . این روزنامه از 10 ربیع الاول 1330 تا 23 محرم 1331/11 مارس 1912 تا 2 ژانویه 1913 در شهرستان کاگان ، نزدیک بخارا، چاپ و در منطقه منتشر می شد. در چهارماه نخست ، هفته ای شش شماره و سپس هر هفته سه شماره از آن انتشار می یافت .

مؤسس روزنامه میرزا محی الدین منصوروف و میرزا سراج حکیم ، از فعالان بخاراییان جوان * ، بودند و لوین ـ کارخانه دار بخارایی ـ از آنان پشتیبانی مالی می کرد. میرزا جلال یوسف زاده (1278-1350) روزنامه نگار پر سابقة آذربایجان و قفقاز و میرزا غفار، روشنفکر ایرانی ، بترتیب ، سردبیری و مسئولیت این روزنامه را بر عهده داشتند؛ و صدرالدین عینی ، میرزا سراج حکیم و عبدالرّئوف فطرت از نویسندگان بنام آن بودند.

بخارای شریف دیدگاههای تجددگرایان و روشنفکران بخارایی را منعکس می کرد و هدف آن آگاه ساختن مردم بخارا از اوضاع جهان ، بهبود وضع تعلیم و تربیت ، نشر معرفت اسلامی ، دعوت به وحدت اسلامی و مبارزه با جهل و خرافه پرستی و تشویق تجارت ملی بود.

زبان روزنامه آمیزه ای از فارسیِ کهنِ ساده شده ، فارسی متعارف در ایران ، اصطلاحات روسی و ترکی و عناصری از گروه سمرقندی ـ بخارایی گویشهای تاجیکی بود؛ و در آن افزون بر چاپ نوشته های فارسی و ترجمه هایی از ادبیات مشهور جهان از جمله داستانهای تولستوی به زبان فارسی تاجیکی ، زبانهای مهم دنیا نیز آموزش داده می شد. نوشته های بخارای شریف معمولاً اقتباس یا ترجمة مطالب نشریه هایی مانند حبل المتین ، سراج الاخبار ، وقت ، شورا ، ترجمان و صراط مستقیم بود که در کابل و کلکته منتشر می شدند.

این روزنامه ، که به دلیل نشر افکار آزادیخواهانه و تجددگرایانه ، از سویی با تضییقاتی از جانب امیر بخارا و سنت گرایان و از دیگر سو از ناحیة روسها روبرو بود، سرانجام پس از نشر 153 شماره ، با تقاضای نمایندة سیاسی روسیة تزاری و به فرمان عالم خان منغیت ( حک : 1328ـ 1339/1910ـ 1920)، امیر بخارا، برای همیشه تعطیل شد.

---

منابع :
(1) دایرة المعارف ادبیات و صنعت تاجیک ، دوشنبه 1988، ذیل «بخارای شریف »، (نوشته و. صمد، به خط سیریلی )؛
(2) ش . سعیدوف ، انکشاف مطبوعات تاجیکستان ،دوشنبه 1967(سیریلی )؛
3- ظ .سعیدوف ، ازبک وقتلی مطبوعات تاریخیگا ماتریاللار ، تاشکند و سمرقند 1927، ص 43 به بعد؛
(4) الف . عثمانوف ، یاردمچی صادق حزب ، دوشنبه 1975 (سیریلی )؛
(5) ج . عثمانوف ، مطبوعات تاجیکستان شوروی ، دوشنبه 1972 (سیریلی )؛
(6) ع . عصمتی ، «یک نگاه به مطبوعات انقلابی تاجیک »، رهبر دانش ، 9 (1929)، ص 3-5 ؛
(7) صدرالدین عینی ، اکنون نوبت قلم است ، ج 2، دوشنبه 1978 (سیریلی )؛
(8) همو، بخارا انقلابی اوچون ماتریاللار ، مسکو 1926؛
(9) همو، تاریخ امیران منغیتیة بخارا ، تاشکند 1923؛
(10) همو، کلیات ، ج 10، دوشنبه 1966 (سیریلی )؛
(11) همو، نمونه ادبیات تاجیک ، مسکو 1926؛
(12) ع . میراحمدوف ، و. صمد، «تفسیر یک اشارة عینی »، صدای شرق ، 10 (1986)، ص 111-119 (سیریلی )؛




(13) Encyclopaedia Iranica , s.v. "Bok £ a ¦ ra ¦ -ye S § ar ¦ â f" (by Michael Zand).

/ رحیم مسلمانیان قبادیانی /