بَحیربن وَرْقاء صُرَیْمی ، از اشراف قبیلة بَنی تَمیم ، و از فرماندهان بنی امیه در خراسان . از تاریخ تولد و آغاز زندگی او اطلاعی در دست نیست ، طبری نخستین بار از او در 65 هنگام شورش بنی تمیم در خراسان بر ضد عبدالله بن خازم ، عامل ابن زُبَیر، یاد کرده است (ج 5، ص 624). در 71، عبدالملک بن مروان وی را والی خراسان کرد و به او دستور داد تا با مردم مدارا کند و «همة وظایف و عطاها و زیادتها و اقطاعها» را که عبدالله بن زبیر بر ایشان تحمیل کرده بود، بردارد (گردیزی ، ص 243). بحیر در ادارة امور خراسان عاجز ماند و خراسانیان از عبدالملک خواستند که امور خراسان را به مردی از قریش واگذارد؛ عبدالملک نیز بحیر را از حکومت خراسان برکنار کرد (همانجا). در 72، عبدالله بن خازم با بحیر در نبرد بود. عبدالملک از عبدالله بن خازم * خواست تا با بحیر بیعت کند و مدت هفت سال امیر خراسان باشد (طبری ، ج 6، ص 176). عبدالله بن خازم نپذیرفت و جنگ میان او و بحیر ادامه یافت ؛ اما چون نایبش ، بُکیربن وِشَاح * (وسّاج رجوع کنید به ابن اثیر، ج 4، ص 457) جانب عبدالملک را گرفت ، از بیم شورش مردم مرو و اَبْرشهر، جنگ با بحیر را رها کرد و به سوی تِرْمَذ ـ که فرزندش ، موسی ( و به روایتی یزید ) در آنجا به سر می برد ـ رفت (بلاذری ، ص 401؛ طبری ، همانجا). بحیر نیز به دنبال او رفت و در نزدیکی مرو وی را کشت (بلاذری ، همانجا؛ ابن خلدون ، ج 3، ص 48). در همین سال عبدالملک بن مروان ، بکیربن وشاح را به فرمانروایی خراسان برگزید (ابن خلدون ، ج 3، ص 47-48) و او مدت دو سال در خراسان امارت داشت (طبری ، ج 6، ص 199). پس از عزل بکیر، حکومت خراسان را به اُمیة بن عبدالله بن خالد سپرد و او در 74 به خراسان آمد. در این زمان بکیر و بحیر با یکدیگر کنار آمدند (همانجا؛ ابن خلدون ، ج 3، ص 52-53)، اما امیة بن عبدالله ، بکیر را زندانی کرد (بلاذری ، ص 402) و سرانجام او را به دست بحیر به قتل رسانید (طبری ، ج 6، ص 317). بحیر نیز در 81 به دست افراد قبیلة بنی سعدبن عوف که از طرفداران بکیر بودند کشته شد (همان ، ج 6، ص 333؛ ابن اثیر، ج 4، ص 457-459(

---

منابع :
(1) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1385-1386/1965-1966؛
(2) ابن خلدون ، تاریخ ابن خلدون ، المسمی دیوان المبتدا والخبر فی تاریخ العرب والبربر و من عاصرهم من ذوی السلطان الاکبر ، چاپ خلیل شحاده و سهیل زکار، بیروت 1408/1988؛
(3) احمدبن یحیی بلاذری ، فتوح البلدان ، بیروت 1988؛
(4) محمدبن جریر طبری ، تاریخ الطبری : تاریخ الامم و الملوک ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم ، بیروت ( 1382-1387/1962-1967 ) ؛
عبدالحی بن ضحاک گردیزی ، تاریخ گردیزی ، چاپ عبدالحی حبیبی ، تهران 1363 ش .

/ حسین قرچانلو /