responsiveMenu
صيغة PDF شهادة الفهرست
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 567

 

بَحرانی ، ماجدبن هاشم ، ادیب ، شاعر، فقیه و محدث شیعی قرون دهم و یازدهم . در جدِّ حَفص بحرین به دنیا آمد و در همانجا تحصیل کرد و به امامت جمعه و جماعت و منصب قضا رسید؛ اما پس از چندی به شیراز رفت (مدنی ، ص 500 ـ504؛ یوسف بحرانی ، ص 135ـ137). بحرانی ، شیراز را محیط مناسبی برای گسترش علوم و معارف اسلامی ، بویژه فقه و حدیث ، یافت ، و گفته اند نخستین کسی بود که حوزة نشر حدیث را در شیراز سامان بخشید. بتدریج شهرت بحرانی بالاگرفت و دوستداران فقه و حدیث از حجاز و عراق نزد او رفتند، و شیراز مرجع فقه و حدیث و حل وفصل امور شرعی و اجتماعی شد. بحرانی تا واپسین روزهای زندگی خود، از حوزة علمی شیراز و امامت جمعه و جماعت و منصب قضای آنجا پاسداری کرد (حرّعاملی ، ج 2، ص 225ـ226؛ سلیمان بحرانی ص 73). او در 21 رمضان 1028 درگذشت و در جوار امامزاده میرسید احمد (شاهچراغ ) فرزند امام موسی کاظم علیه السّلام به خاک سپرده شد.

معاصران بحرانی بسیارند؛ زیرا در عهد صفویه حوزه های علمی پرباری پدید آمده بود و مسلمانان جهان ، بویژه شیعیان ، به مراکز علمی ایران آمد وشد داشتند. بحرانی حدود 1015ـ1016 در اصفهان با شیخ بهاءالدین عاملی (متوفی 1030) دیدار کرد و در 1016 (آقابزرگ طهرانی ، ج 1، ص 238) از او اجازه گرفت (خوانساری ، ج 6، ص 74 ـ 75، ج 7، ص 79؛ علی بحرانی ، ص 86). در 1020 فضل بن محمدبن فضل عباسی این اجازه را از روی دستخط بهاءالدین عاملی بازنویسی کرد. همچنین عاملی برپشت کتاب خود، الاثنی عشریّة ، اجازه ای برای بحرانی نوشت که آقابزرگ طهرانی (همانجا) آن را در کتابخانة شخصی سیدصدرالدین عاملی دیده و از آن یاد کرده است . بحرانی نیز در اجازه ای که به سیدمیرفضل اللّه بن سیدمحبّاللّه دستغیب داده از بهاءالدین عاملی و ابن خاتون عاملی (متوفی 1038) به عنوان استادان مجیز خود یاد کرده است (خوانساری ، ج 6، ص 74ـ 75؛ آقابزرگ طهرانی ، ج 1، ص 228). بحرانی و ابوالبحر جعفربن محمد خطی بحرانی ، ادیب و شاعر، در شعر و ادب با یکدیگر رقابت می کردند و دوستانه به سنجش سروده های هم و مشاعره می پرداختند (مدنی ، ص 532؛ خوانساری ، ج 6، ص 73) درس حدیث بحرانی ، فیض کاشانی (متوفی 1091) را به شیراز کشانید. او درنقل اصول اربعة حدیث شیعی به دوطریق قایل بود: نخست طریق بحرانی ، استاد موثق خود در معارف شرعی ، که از طریق بهاءالدین عاملی نقل می کرد و دیگر به طور مستقیم از بهاءالدین عاملی (مقدمه ، ص 13).

بحرانی در بحرین و شیراز شاگردان بسیاری تربیت کرد که از آن جمله اند: شیخ محمدبن حسن مقابی ، شیخ محمدبن علی مقشاعی ، شیخ زین الدین علی بن سلیمان بحرانی ، شیخ احمدبن عبدالسلام بحرانی ، سید عبدالرضا بحرانی ، لطف اللّه بن جلال الدین شیرازی ، میرفضل اللّه بن سید محبّاللّه دستغیب حسینی ، شیخ احمدبن جعفر بحرانی . از این شاگردان ، علاوه بر میرفضل اللّه دستغیب ، شیخ احمد بحرانی نیز از او اجازه دریافت کرد (خوانساری ، ج 6، ص 75؛ آقابزرگ طهرانی ، همانجا؛ علی بحرانی ، ص 87). بحرانی شعر نیز می سرود. مدنی (ص 500 ـ 504) بیش از پنجاه بیت از اشعار او را آورده است . دیوان شعرش را که به بزرگی وصف شده حرّعاملی (ج 2، ص 225ـ226) دیده و آقابزرگ طهرانی (ج 9، قسم 3، ص 950) معرفی کرده است . از دو قصیدة رائیّة او نیز یاد کرده اند: یکی در مرثیة امام حسین علیه السّلام که خوانساری (ج 6، ص 73) و کشمیری (ص 36) مطلع آن را آورده اند و دیگری در قتل خلیفة دوم عمر که قمی (ج 2، ص 371) و کشمیری (همانجا) مطلع آن را نقل کرده اند.

در منابع موجود نام چند اثر از او ذکر شده که عبارت است از: تقریظ بر قصیدة جعفربن محمد بحرانی ؛
حاشیة اثنی عشریة بهائیّه ؛
حاشیه تهذیب ؛
حاشیة خلاصة الرجال که علی بحرانی (ص 87) آن را به خطّ مؤلف دیده است ؛
حاشیة شرایع الاسلام ؛
حاشیة معالم الدین ؛
سلاسل الحدید فی تقیید اهل التقلید؛
مقدمة واجب ؛
وقف نامه ؛
یوسفیه ، در اصول عقاید که بحرانی آن را به درخواست و به نام حاج یوسف بن نصراللّه بحرانی نوشته است .

بحرانی فرزندی به نام سید عبدالرؤف داشته که شعر می سروده و مناجاتنامة منظوم او را خوانساری (ج 6، ص 77) و علی بحرانی (ص 91ـ92) نقل کرده اند.


منابع :
(1) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) سلیمان بن عبداللّه بحرانی ، فهرست آل بابویه و علماءالبحرین ، چاپ احمد حسینی ، قم 1404؛
(3) علی بن حسن بحرانی ، انوارالبدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء والبحرین ، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی ، نجف 1377، چاپ افست قم 1407؛
(4) یوسف بن احمد بحرانی ، لؤلؤة البحرین ، چاپ محمدصادق بحرالعلوم ، قم ( بی تا. ) ؛


(5) محمدبن حسن حرّعاملی ، امل الا´مل ، چاپ احمد حسینی ، نجف 1385/1965؛
(6) محمدباقربن زین العابدین خوانساری ، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات ، قم 1390ـ1392؛
(7) محمدبن شاه مرتضی فیض کاشانی ، کتاب الوافی ، قم 1404؛
(8) عباس قمی ، فوائد الرضویّه : زندگانی علمای مذهب شیعه ، تهران 1327 ش ؛
(9) محمدعلی بن صادقعلی کشمیری ، کتاب نجوم السماء فی تراجم العلماء ، قم 1394؛
(10) علی خان بن احمد مدنی ، سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر ، مصر 1324.

/ ابراهیم دیباجی /



اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    الجزء : 1  صفحة : 567
   ««الصفحة الأولى    «الصفحة السابقة
   الجزء :
الصفحة التالیة»    الصفحة الأخيرة»»   
   ««اول    «قبلی
   الجزء :
بعدی»    آخر»»   
صيغة PDF شهادة الفهرست