ست‌الوزراء بنت عمربن اسع دبن منجّا، ، بانوى محدّثه اهل دمشق در قرن هفتم و هشتم. وى معروف به وزيره و كنيه‌اش ام‌عبداللّه بود (ابن‌حجر، ج 2، ص 129؛ ابن‌تغرى بردى، النجوم الزاهره، ج 9، ص 237). در سال 624 متولد شد (ابن‌حجر، همانجا). پدرش، قاضى شمس‌الدين عمر (متوفى 641)، مقام قضا را برعهده داشت و از علماى عصر خود و شيخ حنبليان به شمار مي‌آمد (درباره او رجوع کنید به ابن‌رجب، ج 4، ص 225؛ ابن‌طولون، ج 2، ص500). ست‌الوزراء در آغاز نزد پدرش تلمذ كرد و پس از آن مسند شافعى و صحيح بخارى را نزد ابوعبداللّه زبيدى فراگرفت (ابن‌حجر، همانجا). در منابع جز اين مطلبى درباره استادان وى نيامده است، اما به‌نظر يوسف معتوق (ص 202ـ230)، با توجه به روش محدّثان در سماع حديث از مشايخ فراوان، وى استادان ديگرى نيز داشته است. ست‌الوزراء شاگردان بسيارى داشته است كه از جملۀ آنان ابوعبداللّه ذهبى، ابن‌محب، فخرالدين مصرى و صلاح‌الدين علائى بودند (ابن‌تغرى بردى، المنهل الصافى، ج 5، ص 382ـ383 نيز رجوع کنید به يوسف معتوق، ص 205ـ218، كه فهرستى شامل بيش از نود نفر از شاگردان ست‌الوزراء را از منابع استخراج كرده است). وى را با القاب و اوصافى چون مسنده، ديّنه و صالحه ستوده‌اند (رجوع کنید به ابن‌رجب، ج 4، ص 469؛
ابن‌تغرى ردى، المنهل الصافى، ج 5، ص 382).

ست‌الوزراء دو بار به حج رفت و چهار بار ازدواج كرد كه آخرين همسرش نجم‌الدين عبدالرحمان شيرازى بود (ابن‌رجب، ج 4، ص 469؛
ابن‌تغرى بردى، المنهل الصافى، ج 5، ص 382). وى سفرهاى بسيارى داشت و ديگر محدّثان جهان اسلام براى شنيدن حديث نزد او مي‌آمدند (ابن‌تغرى بردى، النجوم الزاهره، ج 9، ص 237). بيشتر شهرت وى به سبب روايت صحيح بخارى بود؛
او بارها اين كتاب را در دمشق و قاهره روايت كرد (ابن‌تغرى بردى، المنهل الصافى، ج 5، ص 382). صفدى (الوافى بالوفيات، ج 15، ص 117) او را آخرين كسى دانسته كه مسند شافعى را روايت كرده است.

ست‌العرب در 716 در دمشق وفات يافت و در جامع مظفرى در قاسيون به خاك سپرده شد (ابن‌كثير، ج 14، ص90؛
ابن‌رجب، ج 4، ص 469؛
ابن‌تغرى بردى، النجوم الزاهره، ج 9، ص 237).

---

منابع :
(1) ابن‌تغرى بردى، النجوم الزاهره فى ملوك مصر و قاهره، مصر، بي‌تا؛
(2) همو، المنهل الصافى و المستوفى بعد الوافى، چاپ نبيل محمد عبدالعزيز، 1998، بي‌جا؛
(3) ابن‌حجر عسقلانى، الدرر الكامنه فى اعيان المائه الثامنه، بيروت 1414/1993؛
(4) ابن‌رجب حنبلى، كتاب الذيل على طبقات الحنابله، بيروت، بي‌تا؛
(5) محمدبن على ابن‌طولون، القلائد الجوهريه فى تاريخ الصالحيه، چاپ محمداحمد دهمان، تاريخ مقدمه، 1401؛
(6) عمادالدين ابن‌كثير، البدايه و النهايه، چاپ على شيرى، بيروت 1408/1988؛
(7) صلاح‌الدين صفدى، الوافى بالوفيات، چاپ احمد ارناؤوط و تركى مصطفى، بيروت 1420/2000؛
(8) صالح يوسف معتوق، جهودالمرأه فى روايه الحديث، بيروت 1418/1997.

/ فهيمه كلباسى اصفهانى /



تاریخ انتشار اینترنتی: 6/9/1387