چَتالْجَه ، نامی‌ كه‌ در زمان‌ عثمانیها به‌ شهر قدیمی‌ فارسالا / فارسالوس‌ داده‌ شد. این‌ شهر در ایالت‌ تسالی‌ در مركز یونان‌ قرار دارد (موستراس، ص‌240 و پانویس‌ 4). اولیا چلبی‌ (ج‌ 8، ص‌ 201) آن‌ را به‌ صورت‌ چطالجه‌ ضبط‌ كرده‌ است‌. در حملات‌ سلطان‌ بایزید اول‌ به‌ روم‌شرقی‌ (از 797 تا 800) ــ كه‌ به‌ فتح‌ بلغارستان‌ انجامید (شكیب‌ ارسلان‌، ص‌ 65) ــ چتالجه‌ نیز در 799/1397 تسخیر شد و جزو امپراتوری‌ عثمانی‌ در آمد (اولیا چلبی‌، همانجا؛ هامر ـ پورگشتال‌، ج‌ 1، ص‌250؛ اوزتونا ، ج‌ 2، ص‌ 317ـ 318). به‌رغم‌ شورشهایی‌ كه‌ در این‌ شهر علیه‌ تركان‌ عثمانی‌ رخ‌ داد (از جمله‌ شورشهای‌ سالهای‌ 1096ـ1111)، حكومت‌ عثمانی‌ تا 1298، كه‌ تسالی‌ جزو یونان‌ شد، در شهر دوام‌ داشت‌ (رجوع کنید به تسالی‌*). چتالجه‌ شش‌ مسجد، یك‌ مدرسه علوم‌ دینی‌ و تكایای‌ متعدد داشت‌ كه‌ مشهورترین‌ آنها تكیه دوربالی‌ بابا بود (سامی‌، ج‌ 3، ص‌ 1867، ستون‌ 2). امروزه‌ یونانیها این‌ شهر را فارسالا می‌نامند (رجوع کنید به < اطلس‌ جامع‌ جهان‌ تایمز >، نقشه‌ 81). در سال‌ 2006، جمعیت‌ آن‌ حدود 500 ، 13 تن‌ بوده‌ است‌ (ویكی‌پدیا، ذیل‌ "Farsala" ).

در قسمت‌ اروپایی‌ تركیه‌ نیز شهری‌ به‌ نام‌ چتالجه‌ وجود دارد كه‌ در نقشه متعلق‌ به‌ زمان‌ عثمانی‌ در ولایت‌ استانبول‌ آمده‌ است‌ (رجوع کنید به نصراللّه‌ و همكاران‌، نقشه 1)، اما سامی‌ (ج‌ 3، ص‌ 1867، ستون‌ 1) آنجا را در سنجق‌ مركزی‌ ذكر كرده‌ است‌ و موستراس‌ (ص‌ 240) در ولایت‌ ادرنه‌. اولیا چلبی‌ (ج‌ 3، ص‌ 484) آن‌ را چتالجه‌ استانبول‌ نیز نامیده‌ است‌. در 783، سلطان‌ مراد اول‌ این‌ شهر را از رومیان‌ شرقی‌ گرفت‌ و اهالی‌ آن‌ را به‌ پرداخت‌ خراج‌ واداشت‌ (عاشق‌ پاشازاده‌، ص‌ 60). در دوران‌ عثمانی‌، شهر دارای‌ مسجدجامع‌ فرهادپاشا، تكایا، و كاخهای‌ ییلاقی‌ سلاطین‌ عثمانی‌ و اعیان‌ استانبول‌ بود (اولیا چلبی‌، ج‌3، ص‌ 484ـ486).

---

منابع‌:
(1) اولیا چلبی‌؛
(2) شمس‌الدین‌بن‌ خالد سامی‌، قاموس‌ الاعلام‌، چاپ‌ مهران‌، استانبول‌ 1306 ـ 1316/ 1889ـ 1898؛
(3) شكیب‌ ارسلان‌، تاریخ‌ الدوله العثمانیه، چاپ‌ حسن‌ سماحی‌ سویدان‌، دمشق‌ 1422/ 2001؛
(4) درویش‌ احمد عاشق‌ پاشازاده‌، عاشق‌ پاشازاده‌ تاریخی‌، چاپ‌ عالی‌بیگ‌، استانبول‌ 1332؛
(5) ك‌. موستراس‌، المعجم‌ الجغرافی‌ للامبراطوریه العثمانیه، ترجمه و تعلیق‌ عصام‌ محمد شحادات‌، بیروت‌ 1423/2002؛


(6) Joseph von Hammer-Purgstall, Geschichte des osmanischen Reiches, Graz 1963;
(7) Mehmet Nasrullah, Mehmet Rusdu, and Mehmet Esref, Osmanl atlas ( xx.yuzyl baslar), ed. Rahmi Tekin and Yasar Bas, Istanbul 2003;
(8) Yilmaz Oztuna, Buyuk Turkiye tarihi, vol.2, Istanbul 1983;
(9) The Times comprehensive atlas of the world , London: Times Books, 2005;
Wikipedia. 4 Dec. 2006. [Online(. Available: http://en.wikipedia.org/wiki/ Main- Page )22 Nov. 2006].

/ صنوبر منصوری‌ /