- مدرسة الفقاهة
- مکتبة مدرسة الفقاهة
- قسم التصویري
- قسم الکتب لأهل السنة
- قسم التصویري (لأهل السنة)
- ويکي فقه
- ويکي السؤال
- مدرسة الفقاهة
- مکتبة مدرسة الفقاهة
- قسم التصویري
- قسم الکتب لأهل السنة
- قسم التصویري (لأهل السنة)
- ويکي فقه
- ويکي السؤال
|
||||
| اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی الجزء : 1 صفحة : 5390 | ||||
|
چپ و چپگرایی در جهان عرب ، آشنایی جهان عرب با سوسیالیسم، هم‌زمان با حمله فرانسویان به مصر و آگاهی عربها از مباحث و مسائل جدید جهان‌غرب صورت گرفت (رجوع کنید به صیرفی، ص 296)، حتی برخی آموزه‌های رفاعه رافع طهطاوی *در سده سیزدهم/ نوزدهم نیز صبغه‌ای از چپگرایی سوسیالیستی داشت (مصطفی عبدالغنی، ص 46). اصطلاح سوسیالیسم در نیمه اول قرن چهاردهم/ بیستم وارد ادبیات سیاسی جهان‌عرب شد و این امر با تأسیس احزاب كمونیست در جهان‌عرب شكل گرفت كه نخستین آنها حزب كمونیست تونس (حزب‌الشیوعی التونسی) بود كه در 1337/1919، به عنوان شاخه فرعی حزب كمونیست فرانسه ، آغاز به فعالیت كرد (نابلسی، ج 1، ص 233). آنچه سبب گرایش اندیشمندان جهان عرب به آموزه‌های چپ شد آن بود كه در توضیح برخی مشكلات معاصر و یافتن راه‌حلی برای آنها نمی‌توانستند به ظاهر سخن شریعت اكتفا كنند و یاری جستن از آموزه‌های جدید در این میان ناگزیر بود. از سوی دیگر، لیبرالیسم راه مناسبی پیش روی دین‌مداران مسلمان نمی‌گذاشت، بدین‌سبب برخی از آنان به آموزه‌های سوسیالیستی روی آوردند و گروهی متأثر از ماركسیسم شدند (عروی، 1999، ص 171). افزون بر آن، اندیشه‌های ماركسیستی با جامعه پرمشكل و عقب‌مانده جامعه عرب همساز بود و به پرسش از سرچشمه سرمایه‌داری پاسخ می‌داد، كه هم‌زمان به معنای رد این نظام بود و پدید آمدن سرمایه‌داری پیشرفته غرب را به بهای عقب‌ماندگی شرق و تاراج ثروت آن می‌دانست (همان، ص 177). به هر ترتیب، این تأثیرپذیری به‌تدریج عمیق‌تر و سامانمندتر شد تا آنكه در آغاز سده چهاردهم/ بیستم موجی از افكار سوسیالیستی و كمونیستی در جهان عرب پدید آمد (رجوع کنید به مصطفی عبدالغنی، همانجا). منابع: (1) شارل روبر آژرون، تاریخ معاصر الجزایر، ترجمه منوچهر بیات مختاری، مشهد [ 1365 ش(؛ (2) سمیر ابوحمدان، فرح أنطون و صعود الخطاب العلمانی، بیروت 1413/1992؛ (3) محمود ابوخلیل، كمونیسم محلی و مبارزات آزادیبخش اعراب، ترجمه محمد فرزانه، شیراز) 1357 ش(؛ 4- صلاح ابونار،«حول قضیه البدیل الوطنی الشعبی الدیموقراطی»، در الیسار العربی و قضایا المستقبل، تحریر عبدالغفار شكر، قاهره: مكتبه مدبولی، 1998؛ (5) طارق ی. اسماعیل، چپ ناسیونالیستی عرب، ترجمه عبدالرحمان عالم، تهران 1369 ش؛ (6) محمد محمد امزیان، منهج البحث الاجتماعی بین الوضعیه و المعیاریه، هرندن، ویرجینیا 1412/1991؛ (7) ل. ب. بوریسون، «النظریه العالمیه الثالثه: احد مذاهب الاشتراكیه الاسلامیه (الجوانب الاجتماعیه ـ الاقتصادیه)»، الفكر العربی، ش 59 (ژانویه ـ مارس 1990)؛ (8) تاریخ معاصر كشورهای عربی ، زیرنظر د.ر. فوبلیكوف و دیگران، ترجمه محمدحسین روحانی، تهران: توس، 1367 ش؛ (9) محمدعابد جابری، العقل السیاسی العربی: محدداته و تجلیاته ، بیروت 2000؛ (10) همو، نحن و التراث: قراءات معاصره فی تراثنا الفلسفی، بیروت 1993؛ (11) محمدجعفر چمنكار، بحران ظفار و رژیم پهلوی، تهران 1383 ش؛ (12) نورالدین حجلاوی، تأثیر الفكر الناصری علی الخلیج العربی: 1952ـ1971؛ (13) بیروت 2003؛ (14) حسن حنفی، الدین و الثوره فی مصر: 1952ـ1981، قاهره ج 1، ) 1988(،ج 8 ، )1989(؛ (15) مجید خدوری، الاتجاهات السیاسیه فی العالم العربی: دورالافكار و المثل العلیا فی السیاسه، بیروت 1972؛ (16) صلاح خرسان، صفحات من تاریخ العراق السیاسی الحدیث: حركات الماركسیه، 1920ـ1990 ، بیروت 1422/2001؛ (17) ذوقان قرقوط، میشل عفلق: الكتابات الاولی، بیروت 1993؛ (18) رضوان سید، سیاسیات الاسلام المعاصر: مراجعات و متابعات، بیروت 1418/1997؛ (19) رفعت سیداحمد، ثوره الجنرال: قصه جمال عبدالناصر كامله من المیلاد الی الموت، 1918ـ1970، بیروت 1414/1993؛ (20) خالد زیاده، «مراجعتان: الاشتراكیه العربیه، ابعاد ـ الطاقات ـ الخلیفه الفلسفیه»، الفكر العربی، همان؛ (21) زین نورالدین زین، نشوء القومیه العربیه، بیروت 1968؛ (22) فایز ساره، الاحزاب و القوی' السیاسیه فی المغرب، لندن 1990؛ (23) احمد ساعی، مسائل سیاسی ـ اقتصادی جهان سوم ، تهران 1377 ش؛ (24) سلامه كیله، «اشكالیه تقدّم البلدان المتخلفه: موضوعات للنقاش»، الفكر العربی ، همان؛ (25) سمیر امین و برهان غلیون، حوار الدوله والدین ، بیروت 1996؛ (26) سیدقطب، العداله الاجتماعیه فی الاسلام ، قاهره 1415/1995؛ (27) سیدولد اباه، «أزمه التنویر فی المشروع الثقافی العربی المعاصر: إشكالیه نقد العقل نموذجاً»، در قضایا التنویر و النهضه فی الفكر العربی المعاصر، بیروت: مركز دراسات الوحده العربیه، 1999؛ (28) هشام شرابی، المثقّفون العرب و الغرب: عصرالنهضه 1875ـ1914 ، بیروت 1999؛ (29) سعدمهدی شلاش، حركه القومیین العرب و دورها فی التطورات السیاسیه فی العراق: 1958ـ1966، بیروت 2004؛ (30) حازم صاغیه، «قراءه میشل عفلق»، مجله ابواب ، ش 19 (شتاء 1999)؛ (31) عطیه صیرفی، «نحو الاشتراكیه الرابعه فی مصر: اشتراكیه دیموقراطیه جدیده»، در الیسار العربی و قضایا المستقبل، همان؛ (32) نصر محمدعارف، نظریات التنمیه السیاسیه المعاصره، هرندن، ویرجینیا 1412/1992؛ (33) عبداللّه عروی، ایدیولوجیا العربیه المعاصره، دارالبیضاء 1999؛ (34) همو، العرب و الفكر التاریخی، بیروت 1992؛ (35) خالد یحیی‌عزی، الواقع التاریخی و الحضاری لسلطنه عمان، بغداد ) 1986 (؛ (36) هادی حسین علیوی، الاحزاب السیاسیه فی العراق: السریه و العلنیه، بیروت 2001؛ (37) حمید عنایت، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر ، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران 1362 ش؛ (38) همو، سیری در اندیشه سیاسی عرب: از حمله ناپلئون به مصر تا جنگ جهانی دوم ، تهران 1356 ش؛ (39) شبلی عیسمی، «نشأه البعث العربی الاشتراكی»، در الحركه العربیه القومیه فی مائه عام: 1982-1875، اشراف و تحریر ناجی علوش، عمان: دارالشروق، 1997؛ (40) فاروق صالح عمر، الاحزاب السیاسیه فی العراق: 1921ـ1932 ، بغداد 1978؛ (41) فاضل حسین، الفكر السیاسی فی العراق المعاصر: 1914ـ 1958، بغداد 1404/1984؛ (42) زاهیه قدوره، تاریخ العرب الحدیث، بیروت 1405/1985؛ (43) ماهر شریف، «اجتهادات فی تجدیدالفكر الماركسی العربی»، در الیسار العربی و قضایا المستقبل، همان؛ (44) محمود متولی، دراسات فی تاریخ مصر: السیاسی و الاقتصادی و الاجتماعی، قاهره 1985؛ (45) علی مجیدی سوركی، الجزایر ، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1375 ش؛ (46) محاوره فكر عبداللّه العروی ، جمع هذه المقالات و رتّبها: بسّام كردی، دارالبیضاء: المركز الثقافی العربی، 2000؛ (47) محمداحمد محجوب، الدّیمقراطیه فی المیزان ، بیروت 1973؛ (48) فلاح عبداللّه مدیرس، الحركات و الجماعات السیاسیه فی البحرین: 1938ـ 2002، بیروت 2004؛ (49) عطیه مسّوح، «مساهمه فی ملامح ماركسیتنا العربیه»، در الیسار العربی و قضایا المستقبل، همان؛ (50) مصطفی عبدالغنی، تیارات الفكر العربی المعاصر، )قاهره( 2001؛ (51) شاكر نابلسی، الفكر العربی فی القرن العشرین: 1950ـ2000 ، بیروت 2001؛ (52) عماد ندّاف، قضایا الاحزاب و القوی السیاسیه فی سوریه ( 1970ـ2000 )، دمشق 1422/2001؛ (53) نصرحامد ابوزید، نقد گفتمان دینی ، ترجمه حسن یوسفی اشكوری و محمد جواهركلام، تهران 1383 ش؛ (54) آلكسی میخائیلوویچ واسیلیف، فصول من تاریخ العربیه السعودیه، )ترجمه عن الروسیه خیری ضامن و جلال ماشطه]، لندن 1988؛ (55) Albert Hourani, A history of the Arab peoples , London 2002; (56) Ira M. Lapidus, A history of Islamic societies , Cambridge 1991. / عبدالقادر سواری / |
||||
| اسم الکتاب : دانشنامه جهان اسلام المؤلف : بنیاد دائرة المعارف اسلامی الجزء : 1 صفحة : 5390 | ||||
|
www.eShia.ir