جودی‌المَوْروری‌ ، نحوی‌ برجسته اندلسی‌ در قرن‌ دوم‌. نامِ كاملِ وی‌ جودی‌بن‌ عثمان‌ عَبْسی‌ موروری‌ است‌ (رجوع کنید به سیوطی‌، ج‌ 1، ص‌490). وی‌ از موالی‌ آلِیزیدبن‌ طلحه‌ عَنبسی‌ بود (زُبیدی‌، ص‌ 278؛ یاقوت‌ حموی‌، ج‌ 2، ص‌ 802). در طُلَیطُلَه‌ (تولدو كنونی‌) به‌ دنیا آمد (سیوطی‌، همانجا؛ د. اسلام‌ ، چاپ‌ دوم‌، ذیل‌ مادّه‌). از تاریخ‌ تولد او اطلاعی‌ در دست‌ نیست‌. وی‌ در سفر طولانی‌اش‌ به‌ شرق‌، نزد كِسائی‌*، فَرّاء* و ابوجعفر رُؤاسی‌*، نمایندگان‌ برجسته مكتب‌ نحو كوفه‌، تعلیم‌ دید (زبیدی‌، همانجا؛ ابن‌ابّار، ج‌ 1، ص‌ 249). به‌ نوشته سیوطی‌ (همانجا)، جودی‌ در سفرش‌ به‌ شرق‌ با عباس‌بن‌ فرج‌ ریاشی‌ *نیز دیدار كرده‌ و نزد وی‌ نحو آموخته‌؛ اما باتوجه‌ به‌ تاریخ‌ تولد ریاشی‌ (177) و تاریخ‌ درگذشت‌ جودی‌ (198)، ریاشی‌ در زمان‌ درگذشت‌ جودی‌ 21 ساله‌ بوده‌ است‌ و بعید به‌ نظر می‌رسد كه‌ استاد نحو جودی‌ بوده‌ باشد.

جودی‌ هنگامِ بازگشت‌ به‌ اندلس‌، كتابی‌ در نحو از كسائی‌ را با خود به‌ وطنش‌ برد و به‌ تعلیم‌ آن‌ پرداخت‌ وی‌ همچنین‌ برای‌ اولین‌بار كتابی‌ در نحو در اندلس‌ تألیف‌ كرد و به‌ این‌ ترتیب‌ مكتب‌ نحو كوفه‌ در اندلس‌ رواج‌ یافت‌ (زبیدی‌، همانجا؛ شوقی‌ ضیف‌، ص‌ 288ـ289).

جودی‌ پس‌ از بازگشت‌ از شرق‌، در قرطبه‌ ساكن‌ شد و حلقه درسش‌ در مسجد قرطبه‌ از چنان‌ شهرتی‌ برخوردار گردید كه‌ امویان‌ اسپانیا وی‌ را برای‌ تعلیم‌ فرزندانشان‌ برگزیدند (سیوطی‌؛ د. اسلام‌ ، همانجاها). ابوحرشان‌ عبداللّه‌بن‌ نافع‌ نیز نحو را از جودی‌ آموخت‌ (ابن‌ابّار، همانجا).

اغلب‌ منابع‌، بدون‌ ذكر عنوان‌، تألیف‌ كتابی‌ را در نحو به‌ وی‌ نسبت‌ داده‌اند ( رجوع کنید به زبیدی‌؛
سیوطی‌، همانجاها؛
شوقی‌ضیف‌، ص‌ 289) و فقط‌ ابن‌ابّار عنوان‌ آن‌ را مُنَبّه‌ الحجاره ذكر كرده‌ است‌ (همانجا)، كه‌ ظاهراً موجود نیست‌.

جودی‌ مدتی‌ والی‌ امر قضا در اِلْبیره‌ (الویرا) بود. وی‌ در 198 درگذشت‌ و قاضی‌ فرج‌بن‌ كنانه بر جنازه‌اش‌ نماز خواند (زبیدی‌، ص‌ 279؛
ابن‌ابّار؛
سیوطی‌، همانجاها). یاقوت‌ حموی‌ (همانجا) سال‌ وفات‌ جودی‌ را 193 ذكر كرده‌ و سیوطی‌ (همانجا)، به‌ اشتباه‌، سال‌ وفات‌ جودی‌ را سال‌ تألیف‌ كتابِ وی‌ دانسته‌ است‌.

---

منابع‌:
(1) ابن‌ابّار، التّكمله لكتاب‌الصّله، چاپ‌ عزت‌ عطار حسینی‌، بیروت‌ 1375/1955؛
(2) محمدبن‌ خیر اشبیلی‌، فهرسه مارواه‌ عن‌ شیوخه‌ من‌ الدواوین‌ المصنفه فی‌ ضروب‌ العلم‌ و انواع‌ المعارف‌، چاپ‌ فرانسیسكو كودرا و ریبرا تاراگو، ساراگوسا 1893، چاپ‌ افست‌ بیروت‌ 1399/1979؛
(3) محمدبن‌ حسن‌ زبیدی‌، طبقات‌ النحویین‌ و اللغویین‌، چاپ‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌ 1373 / 1954؛
(4) عبدالرحمان‌بن‌ ابی‌بكر سیوطی‌، بغیه الوعاه فی‌ طبقات‌ اللغویین‌ و النحاه، چاپ‌ محمدابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌ 1384؛
(5) شوقی‌ ضیف‌، المدارس‌ النحویه، قاهره‌ [? 1968 ]؛
(6) یاقوت‌ حموی‌، معجم‌الادباء، چاپ‌ احسان‌ عباس‌، بیروت‌ 1993؛


(7) EI 2 , s.v. "Djudi A l-Mawruri" (by Hussain Mones).

/ بهرام‌ پروین‌ گنابادی‌ /